Η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη είναι πραγματικά αυτό που βλέπεις. Σταθερή. Ήρεμη δύναμη. Μία από τις σημαντικότερες Ελληνίδες ηθοποιούς, μιλάει ξεκάθαρα για τα πράγματα που ζούμε και αντιμετωπίζουμε και σε κάνει να απορείς, γιατί κάποιοι άνθρωποι δεν είναι πιο κοντά στην πρώτη γραμμή.
Μας ενώνει ο Βορράς…
Εδώ έζησα 12 χρόνια της εφηβικής και της πρώτης νεανικής μου ηλικίας. Πήγα στο 1ο γυμνάσιο θηλέων, αργότερα στην δραματική σχολή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, ήμουν από τα ιδρυτικά στελέχη της Πειραματικής Σκηνής της Τέχνης, όπου και έπαιξα για δύο χρόνια. Άλλα δύο στην Θεατρική Λέσχη Θεσσαλονίκης, πριν κατέβω οριστικά στην Αθήνα. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, από το 1995 που πρωτόπαιξα ρόλο σε τραγωδία, τότε την Αντιγόνη, είμαι κάθε χρόνο στην Θεσσαλονίκη για παραστάσεις. Είναι μια πόλη, που λατρεύω. Κάθε της γωνιά κρύβει και μια μνήμη για μένα. Έχω ακόμη φίλους, που θα έρθουν να δουν τις παραστάσεις μου και χαίρομαι να τους βλέπω.
Σας κέρδισε, όμως, η Αθήνα.
Είχα μια πρόταση τότε από μια δασκάλα μου, την Μάγια Λυμπεροπούλου, που έπαιζε στο ΚΘΒΕ. Κατεβήκαμε 3-4 παιδιά από την Θεσσαλονίκη και παραμείναμε στην Αθήνα. Όπως και να το κάνουμε, το επάγγελμα μας έχει τις ευκαιρίες στην Αθήνα. Δεν μπορείς να κάνεις κάτι διαφορετικό…
Εκείνα τα χρόνια εννοείς;
Φυσικά! Τώρα, τα πράγματα έχουν δυσκολέψει. Για τους νέους ανθρώπους είναι δύσκολα. Υπάρχει ανεργία στον κλάδο. Δεν υπάρχει καμία συλλογική σύμβαση, οπότε τα παιδιά που επιμένουν να κάνουν θέατρο, αναγκάζονται να κάνουν περιστασιακά και άλλες δουλειές ή σε μόνιμη βάση.
Σας φαντάζομαι την εποχή που έχετε πάει στην Αθήνα και αρχίζει να σας γνωρίζει ο κόσμος…
Στην αρχή δεν με ήξεραν. Εγώ κατέβηκα στην Αθήνα το 1983 και ο κόσμος με έμαθε το 1991 με τον «Κίτρινο φάκελο» του Κουτσομύτη. Για μένα, ξέρεις, ήταν μια φυσική ακολουθία. Ήδη, ήμουν ηθοποιός μια δεκαετία και είχα παίξει σπουδαίους ρόλους στο κλασικό ρεπερτόριο με Σαίξπηρ. Να πω την αλήθεια, επειδή είχαμε γαλουχηθεί και από τους δασκάλους μας, την κυρία Λυμπεροπούλου, που μας μετέφερε το πνεύμα του θεάτρου τέχνης, αισθανόμασταν μια φοβία για την τηλεόραση. Με την έννοια ότι υπήρχε η υψηλή ποιότητα, που αποζητούσαμε και την βρίσκαμε μόνο στο θέατρο. Το να πας στην τηλεόραση αποτελούσε μια έκπτωση. Όπως εξακολουθεί να είναι μια τεράστια έκπτωση. Παρόλο, λοιπόν, που είχα το 1990 μια πρόταση από τον Κώστα Κουτσομύτη για ένα μυθιστόρημα του Καραγάτση, έκανα έναν μήνα να του απαντήσω. Φοβόμουν, μήπως και δεν βγει καλό. Συμβουλευόμουν τους δικούς μου ανθρώπους. Τελικά, πήγα με σφιγμένη ψυχή. Και η επιτυχία δεν σήμαινε κάτι ιδιαίτερο για μένα. Ήταν μια μεγάλη χαρά, αλλά είχαμε ήδη μεγάλη επιτυχία στο θέατρο. Ήμουν ήδη χορτασμένη και από δημοσιότητα και από αναγνώριση. Δεν ήταν κάτι που μου ήρθε ξαφνικό. Και ήρθε και σε ώριμη ηλικία.
Αφού πιάσαμε τις «εκπτώσεις». Τι γίνεται σήμερα με την τηλεόραση;
Πάντα υπήρχε αυτό το φαινόμενο. Εγώ έκανα επιλεγμένες δουλειές. Μεταφορές λογοτεχνίας και πάντα με τους καλύτερους σκηνοθέτες. Υπήρξαν και 3-4 χρόνια, που δεν έκανα τηλεόραση. Τώρα, με την κρίση, έχουν δυσκολέψει τα πράγματα. Δεν υπάρχουν καν αυτές οι καλές δουλειές. Μαθαίνω ότι ο Θοδωρής Παπαδουλάκης, ο σκηνοθέτης από «Το νησί», κάνει γυρίσματα στην Κρήτη για μια καινούρια σειρά και χαίρομαι ιδιαίτερα γι’ αυτό. Χαίρομαι για το γεγονός ότι ο μηχανισμός αρχίζει και κινείται ξανά.
Εσείς διασφαλίσατε τον εαυτό σας; Είχατε την πολυτέλεια να το κάνετε;
Είναι δύσκολο να ισορροπήσεις την ανάγκη σου για τέχνη και την ανάγκη για βιοπορισμό. Όλοι οι συνάδελφοι και εξαιρετικοί ηθοποιοί, που τυχαίνει να έχουν οικογένειες και παιδιά να μεγαλώσουν, βιώνουν τρομακτικά δύσκολες συνθήκες. Τρέχουν από την μια δουλειά στην άλλη. Οι παραστάσεις κατεβαίνουν σύντομα. Οπότε, όλοι συμμετέχουν σε δυο και τρεις παραγωγές ταυτόχρονα. Αυτό σημαίνει ότι κάνουν παράλληλα πρόβες και παραστάσεις, άρα η κούραση είναι στα κόκκινα. Το κάνεις, όμως και λες «ευχαριστώ που έχω δουλειά». Γιατί και η ανεργία έχει φτάσει στα άκρα, πολλά παιδιά εγκαταλείπουν στα μισά ή κάνουν κάτι άσχετο με το θέατρο για να βγάλουν τα βασικά.
Βλέπετε το μέλλον με αισιοδοξία;
Οι συνθήκες είναι τρομακτικά δύσκολες για να είναι κανείς αισιόδοξος. Εκεί που πιστεύουμε ότι φτάσαμε στο τέρμα και παρακάτω δεν έχει, δυστυχώς τα πράγματα μας διαψεύδουν, χρόνο με τον χρόνο. Δεν ξέρω που θα καταλήξει όλο αυτό. Υπάρχει μεγάλη ανασφάλεια και μεγάλη ανησυχία. Φοβάμαι για το μέλλον και τα παιδιά μας. Άσχετα αν εγώ δεν είμαι μητέρα, τις νεότερες γενιές τις αγαπώ και τις βλέπω μέσα στο θέατρο. Βλέπω το ταλέντο και την ανησυχία τους. Από την άλλη πλευρά, η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία. Αν χάσουμε και την ελπίδα, τι θα μας μείνει σε αυτή την ζωή;
Ας πούμε για πιο αισιόδοξα πράγματα. Η «Ορέστεια» ανεβαίνει στην Θεσσαλονίκη με τις καλύτερες κριτικές.
Πραγματικά, ισχύει. Και είναι φυσικό. Μια παράσταση με τόσο ισχυρή πρόταση είναι φυσικό να έχει ξεσηκώσει συζητήσεις. Υπάρχουν φανατικοί οπαδοί και όχι. Πάντα συμβαίνει αυτό με την τέχνη. Είναι κάποιοι με τους οποίους επικοινωνεί ένα έργο και κάποιοι που έχουν αντιρρήσεις. Το καλό εδώ είναι ότι η θετική ανταπόκριση είναι μεγαλύτερη. Ειδικά, από τους θεατές. Ο τρόπος που έχουν παρακολουθήσει την παράσταση είναι υποδειγματικός. Σιωπή, κατάνυξη και στο τέλος πολλά συγκινητικά «μπράβο». Αυτή είναι και η μεγαλύτερη δικαίωση.
«Κλυταιμνήστρα», λοιπόν…
Είναι η δεύτερη φορά, που ερμηνεύω την Κλυταιμνήστρα του Αισχύλου. Η προηγούμενη φορά ήταν στον Αγαμέμνονα, που είχαμε ανεβάσει με τον αγαπημένο μου φίλο, τον Μηνά Χατζησάββα. Τώρα, είναι η πρώτη φορά που παίζω ολόκληρη την Ορέστεια. Και είναι σπάνιο που ανεβαίνει ολόκληρη η παράσταση. Ο θεατής έχει την ευκαιρία να δει όλη την τριλογία και να επικοινωνήσει αυτό που θέλει να πει ο ποιητής. Ο σκηνοθέτης επέλεξε να μεταφέρει την δράση στις δεκαετίες 1940-1950. Αυτό έχει το καλό ότι επικοινωνεί ο σύγχρονος θεατής καλύτερα, γιατί είναι σε κοντινές του δεκαετίες. Τα βλέπει τα πράγματα μέσα από την ιστορική μνήμη και το συλλογικό υποσυνείδητο καλύτερα. Είναι εγγεγραμμένα στο DNA μας το εθνικό, αυτές οι καταστάσεις. Άλλο ένας μυθολογικός πόλεμος της Τροίας και άλλο ένας πόλεμος του 1940, που ακόμη οι οικογένειες θρηνούν θύματα. Αυτό δημιουργεί αυτόματα ένα πλαίσιο ταύτισης. Τι σημαίνει «στέλνω ανθρώπους στον πόλεμο και επιστρέφουν φέρετρα»;
Είναι τρομερό πόσο μιλάει στο σήμερα αυτό.
Ακριβώς! Είναι οι εικόνες που βλέπουμε. Τις βιώνουμε σήμερα. Οι νεκροί πρόσφυγες, όλο αυτό το χάος με την τρομοκρατία, οι πόλεμοι, τα πραξικοπήματα. Το αίμα, αυτή η ύβρης στον θεό και την ύπαρξη του, αυτά είναι που συνδιαλέγεται το αρχαίο δράμα. Οι πολίτες του Άργους, που έχουν απομείνει και που έχουν στείλει τους δικούς τους ανθρώπους στον πόλεμο, είναι οργισμένοι. Επικρίνουν τους ηγέτες τους. Είναι θυμωμένοι με τον Αγαμέμνονα για το γεγονός ότι οδήγησε την χώρα τους σε μια τέτοια σύρραξη. Που για μια δεκαετία είναι μια μηχανή που παράγει δυστυχία, πόνο, νεκρούς και θάνατο. Όποια κι αν είναι τα κίνητρα, όποιες κι αν είναι οι αιτίες σε αυτές τις περιπτώσεις, το τίμημα το ανθρώπινο είναι βαρύτερο στην ζυγαριά. Και βλέπουμε τις συνέπειες παντού. Παγκοσμίως. Και σε μας τώρα.
Η Κλυταιμνήστρα είναι μια βασίλισσα της εποχής, που βρίσκεται κοντά και στα δικά μας γνώριμα πρόσωπα. Κρύβει τα πραγματικά της συναισθήματα και φοράει μια μάσκα. Ένα προσωπείο. Κάτι που το κάνουν όλα τα δημόσια πρόσωπα που κατέχουν ένα αξίωμα. Άλλα λένε, άλλα εννοούν, άλλα σκέφτονται, άλλα εκφράζουν. Τα ψέματα και οι μάσκες είναι σε ημερήσια διάταξη. Αυτό το έχουμε βιώσει και το έχουμε αντιληφθεί. Είναι ένα πρότυπο αφοσιωμένης και γλυκιάς συζύγου ερωτευμένης με τον άντρα της. Αυτό το πρόσωπο δείχνει παντού για να αποκαλυφθεί μετά η σκληρή και ωμή αλήθεια. Για μένα είναι μεγάλη πρόκληση να παίξω αυτό τον ρόλο.
Αυτή η γυναίκα, λοιπόν, κατά την άποψη της αποδώσει δικαιοσύνη. Βέβαια, το θέμα του έργου είναι ότι η δικαιοσύνη δεν θα αποδοθεί έτσι. Δεν μπορείς να ανοίγεις συνέχεια καινούριους κύκλους αίματος. Ο Αισχύλος το λέει καθαρά: ο δράστης θα πάθει. Με την πράξη της η Κλυταιμνήστρα αμέσως θέτει τον εαυτό της στην ίδια θέση που είχε το θύμα της ο Αγαμέμνων. Και όντως μετά από δέκα πάνω κάτω χρόνια έχουμε την εκδίκηση του Ορέστη. Η στυγερή μητροκτονία.
Πάντως, η «Ορέστεια» κλείνει με μια γλυκιά γεύση.
Όπως έχει γραφτεί το κείμενο από τον Αισχύλο, θέλει να δώσει αυτά τα μηνύματα της γαλήνης και της ηρεμίας της πόλης και των πολιτών. Και αυτό θα γίνει μέσα από την θέσπιση του Αρείου πάγου. Την ίδρυση της θεσμοθετημένης δικαιοσύνης. Ο Ορέστης θα αθωωθεί μέσα από ισοψηφία. Είναι η ψήφος της Αθηνάς που μετράει διπλά και τον αθωώνει τελικά. Γιατί η ίδια δεν γεννήθηκε από μητέρα αλλά από πατέρα. Οι Ερινύες θα γίνουν Ευμενίδες. Αυτά λέει ο Αισχύλος. Και η αναγκαιότητα πραγματικά να περάσει η ανθρωπότητα από την βαρβαρότητα του ενστίκτου στον πολιτισμό του νου και του λόγου ήταν και τότε και εξακολουθεί να είναι τεράστια. Όμως, η παράσταση βάζει ένα ερωτηματικό. Κατά πόσο ησυχάζει η ψυχή του δράστη. Το τι συμβαίνει με τις τύψεις, τις ενοχές και τα σκοτάδια μας είναι ένα ερωτηματικό, που θέτει η παράσταση.
Ας είναι αυτό μια αρχή να προβληματιστούμε, έστω και αργά.
Η τέχνη και ο πολιτισμός έχει αποδειχθεί ότι δεν αλλάζουν τον κόσμο. Άλλοι είναι πιο ισχυροί, αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία. Η πολιτική, η οικονομία και ότι δουλεύει με την τύχη τον ανθρώπων. Εμείς από την πλευρά μας αντιστεκόμαστε και προσπαθούμε να περάσουμε στον κόσμο όλα αυτά τα μηνύματα. Να του δώσουμε τροφή για σκέψη. Από εκεί και πέρα, για να έρθει η ανατροπή και να αλλάξουν τα πράγματα, αυτό είναι μια μεγάλη ιστορία. Ξεπερνάει πολλές φορές και εμάς τους δημιουργούς ή και τους απλούς θεατές.
INFO
H Καρυοφυλλιά Καραμπέτη πρωταγωνιστεί στην παράταση «Ορέστεια», που ανεβαίνει στο Θέατρο Δάσους την Τετάρτη 27 και την Πέμπτη 28 Ιουλίου.
Ώρα έναρξης 21:15.
Από το φύλλο της THESSNEWS #11 (23-24/07/2016)
