ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΥΘΟΣ || mythos@eroticos.gr
Ο Αιμίλιος Χειλάκης σκηνοθετεί και πρωταγωνιστεί στην παράσταση «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη και ανάμεσα στις πρόβες κάνει ένα διάλειμμα και μιλάει στην ThessΝews.
Ετοιμάζεστε με την παράσταση «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» για μια περιοδεία με αμέτρητους σταθμούς. Ίσως η μεγαλύτερη περιοδεία. Πώς είναι να ζεις ένα καλοκαίρι μακριά από το σπίτι σου με μια βαλίτσα στο χέρι;
Δεν ξέρω τις άλλες περιοδείες, αλλά οι δικές μας έχουν τη χαρά να πάνε σε όλη την Ελλάδα. Αυτό είναι το άξιο. Το επάγγελμα του ηθοποιού μέχρι να κλειστεί στα σαλόνια ήταν ένα λαϊκό επάγγελμα. Γύριζες όλη την Ελλάδα. Τα μπουλούκια, που λέμε εμείς περιφρονητικά, ήταν η πραγματικότητα των ηθοποιών. Πάντα δηλαδή υπήρχε ένας θίασος που ταξίδευε από μέρος σε μέρος και έδειχνε τη δουλειά του. Εγώ το βρίσκω όχι απλά υπέροχο, το βρίσκω πραγματική συνθήκη της δουλειάς μας. Και γι’ αυτό μ’ αρέσει, τα καλοκαίρια τα περιμένω πώς και πώς για να φύγω περιοδεία.
Και επιλέξατε ένα ιδιαίτερο έργο…
Η «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία δική μου και του Μανώλη Δούνια, είναι μια παράσταση που έχει μια καθαρή άποψη. Έχει τη θέση ότι κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη γι’ αυτόν τον γνωστό μύθο του θανάτου, της θυσίας ενός μικρού κοριτσιού. Είναι μια τραγωδία της μη ανάληψης ευθύνης. Δεν είναι μια τραγωδία απλά για ένα παιδί που πεθαίνει. Και μάλιστα αυτό το ενισχύει η θέση της Ιφιγένειας, που στο τέλος βγαίνει και αναλαμβάνει η ίδια την ευθύνη να θυσιαστεί και να πεθάνει. Μεμφόμενη δε, ότι «πεθαίνω για την Ελλάδα ή για τα λάφυρα της Τροίας». Αυτή είναι η πραγματική μας θέση. Και δεν θα μπορούσε να στηριχτεί αυτή η θέση αν δεν υπήρχε η Αθηνά και η Λένα.
Λέτε για την Αθηνά Μαξίμου και τη Λένα Παπαληγούρα.
Γιατί λέω όμως μόνο για την Αθηνά και τη Λένα; Γιατί είμαστε τρεις υποκριτές που παίζουμε από δύο ρόλους ο καθένας. Όπως ήταν τότε. Όπως ήταν το σχήμα τότε που πρωτοπαίχτηκε και η Ιφιγένεια. Όταν παιζόταν το αθηναϊκό δράμα, η αρχαία τραγωδία παιζόταν με τρεις υποκριτές που εναλλάσσονταν στους ρόλους. Γιατί όμως είπαμε να το κάνουμε αυτό; Τι τρέλα; Γιατί δεν πήραμε άλλους τρεις ηθοποιούς να έχουν και αυτοί ψωμάκι να φάνε, όπως λέμε; Ακριβώς γιατί ένας γνωστός ηθοποιός, όπως είναι ο Χειλάκης, η Μαξίμου, η Παπαληγούρα, παύει να είναι απλά η Κλυταιμνήστρα ή η Ιφιγένεια. Είναι ο φορέας των λόγων του Ευριπίδη. Αυτό ακριβώς οδηγεί σε μια βασική αρχή. Είναι μια αφήγηση. Δεν παίζουμε το έργο για να ζήσουμε τους ρόλους. Σας αφηγούμαστε την ιστορία. Είναι μια χορική τραγωδία. Όταν λέμε για μια τραγωδία έτσι, ειδικά του Ευριπίδη, λέμε ότι ο χορός είναι ο προάγγελος του επόμενου επεισοδίου και είναι αυτός ο οποίος με έναν τρόπο σχολιάζει τι έχει συμβεί στο προηγούμενο επεισόδιο. Δεν είναι απλά ένας χορός ο οποίος λέει τους στίχους του Ευριπίδη ή οποιουδήποτε άλλου μεταφραστή σαν ένα άλλο ανεξάρτητο λογοτεχνικό έργο. Ας πούμε ο Σοφοκλής έχει υπέροχα χορικά, αλλά έχουν να κάνουν με μια άλλη μουσικότητα γλωσσική, μία άλλη λογοτεχνική αξία. Ενώ εδώ πέρα, οι γυναίκες της Χαλκίδας είναι γυναίκες που, με ποιητικό τρόπο πάντα, λένε τι συνέβη. Είναι μια διαρκής αφήγηση. Και γι’ αυτό αγαπάμε νομίζω περισσότερο τον Ευριπίδη οι καλλιτέχνες του 20ου και 21ου αιώνα. Γιατί είναι πιο κοντά στα σχήματα τα οποία αφορούν το παγκόσμιο θέατρο τα τελευταία 150 χρόνια.
Μήπως είναι και κοντά σε αυτά που βιώνουμε;
Μην καιροσκοπούμε. Μην καιροσκοπούμε στην τέχνη. Η τέχνη έχει μια πολύ μεγάλη αξία. Αν την αφήσεις να αναπνεύσει, ένα ποίημα του Καβάφη ή του Ευριπίδη ή ένα ποίημα του Γιώργου Μπλάνα που θα γράψει σήμερα και θα το διαβάσουμε αύριο, ο οποίος παρεμπιπτόντως είναι και ο μεταφραστής της παράστασής μας, αφήνει μεγάλες ερωτήσεις. Να τα διαβάσουνε αυτά τα κείμενα σε δέκα χιλιάδες χρόνια, πάλι θα αφορούν το ανθρώπινο είδος. Γιατί είναι ερωτήσεις. Δεν δίνονται απαντήσεις. Σήμερα, με όλα αυτά που συμβαίνουν στο Εurogroup, σήμερα, 23 χρόνια μετά τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι, ακούγοντας αυτό το έργο, μας αφορά σαν είδος και όχι απλά σαν έθνος. Το είδος το ανθρώπινο. Αφορά πάντα τη μη ανάληψη ευθύνης. Πόσες φορές εσείς δεν έχετε υπάρξει ευθυνόφοβος; Σε μικρή ή μεγάλη ευθύνη. Όλοι μας. Όταν το βλέπουμε όμως μπροστά μας εκείνη τη στιγμή, διαλέγουμε να αναλάβουμε τη θέση μας, τη γνώμη μας, την ευθύνη μας.
Δεν μου αρέσουν οι παραστάσεις που κουνάνε το δάχτυλο. Ούτε οι παραστάσεις που καιροσκοπούν και μιλάνε αναγκαστικά για το σήμερα. Μου θυμίζει κακή ανάγνωση του Αριστοφάνη. Αντί να κοροϊδέψουμε τον Κλεισθένη, θα κοροϊδέψουμε τον Τσίπρα ή τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Όχι. Μιλώντας για τις ηγεσίες και τους ηγέτες, μιλώντας για τα θύματά τους, πάντα μέσα μας εμείς θα ψάχνουμε για να βρούμε κάτι το οποίο μας αφορά. Τι κάνουμε λοιπόν εμείς; Σας εκθέτουμε τα λόγια ενός μεγάλου ποιητή. Με το ταλέντο που έχει ο καθένας. Και το αφήνουμε να αναπνεύσει.
Ευκαιρία να προβληματιστούμε.
Αυτό πρέπει να κάνουμε ακριβώς. Το οφείλουμε πάνω απ’ όλα στον εαυτό μας.
Παίρνετε θέση στα πράγματα;
Πάντα. Και είναι καθαρή η θέση μου. Όταν είμαι όμως στη σκηνή, έχω την καθαρή θέση του ποιητή. Κανένας ηθοποιός και σκηνοθέτης, όσο τεράστιος και να είναι, δεν είναι πιο σημαντικός από τον Ευριπίδη. Κι αν έχεις τη χαρά να πεις «γεια σας, ακούστε τι λέει ο Ευριπίδης», είναι μεγάλη ξεκούραση και για σένα. Είναι μεγάλη η χαρά του να μπορέσεις να αφήσεις να αναπνεύσει αυτός ο λόγος…
Από το φύλλο της THESSNEWS #58 (17/06/2017-18/06/2017)
