Οι ομάδες ελίτ που προωθούν τα παγκόσμια ψηφιακά και «πράσινα» σχέδια, τα οποία μπορούν να ονομαστούν συμβατικά netocracy και ecocracy, έχουν όλο και λιγότερο χώρο για διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς.
Ο χώρος αυτός στενεύει λόγω της περιορισμένης φύσης των οικονομικών και υλικών πόρων που απαιτούνται για την υλοποίηση τέτοιων πρωτοβουλιών μεγάλης κλίμακας.
Οι άνθρωποι θέλουν να ζήσουν για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς να θυσιάσουν την ποιότητα της ζωής τους. Διαμορφώνεται μια «πράσινη» οικονομία. Οι άνθρωποι επιδιώκουν την άνεση και την εξοικονόμηση χρόνου. Ο κόσμος βιώνει μια ραγδαία ψηφιοποίηση. Τόσο η πρώτη όσο και η δεύτερη ιδέα έχουν τους υποστηρικτές τους: ομάδες πολιτικής και οικονομικής επιρροής. Όλο και περισσότερο, η ψηφιακή και η περιβαλλοντική ατζέντα αρχίζουν να διασταυρώνονται.
Αυτός ο δυϊσμός είναι σαφώς εμφανής στις σελίδες της «Έκθεσης για την ψηφιακή οικονομία 2024», που εκπονήθηκε από τη Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη, την UNCTAD.
Η έκθεση δημοσιεύεται συνήθως κάθε δύο χρόνια. Προηγουμένως, το έγγραφο ονομαζόταν «Έκθεση για την οικονομία της πληροφορίας». Από το 2017, με φόντο το παγκόσμιο κύμα ψηφιοποίησης, μετονομάστηκε σε «Έκθεση για την ψηφιακή οικονομία».
Από τεύχος σε τεύχος, οι εκθέσεις της UNCTAD καλύπτουν παραδοσιακά τον αυξανόμενο ρυθμό ανάπτυξης του ηλεκτρονικού εμπορίου, τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών, τα ζητήματα του ψηφιακού χάσματος μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών και τις παγκόσμιες συνέπειες της αυξανόμενης επιρροής των ψηφιακών πλατφορμών στην παγκόσμια οικονομία.
Ωστόσο, η «Έκθεση για την ψηφιακή οικονομία 2024» ξεχωρίζει σε αυτή τη σειρά. Πρώτον, δημοσιεύθηκε όχι δύο, αλλά τρία χρόνια μετά την προηγούμενη. Αυτή η παύση προέκυψε για κάποιο λόγο. Οι εμπειρογνώμονες της UNCTAD ετοίμασαν ριζικά νέο υλικό με εντελώς διαφορετική έμφαση. Δεύτερον, ο επιδοκιμαστικός και ενθαρρυντικός τόνος των προηγούμενων εκθέσεων σε σχέση με την ψηφιακή οικονομία άλλαξε σε επιφυλακτικά επικριτικό.
Η UNCTAD, ως ένα από τα βασικά όργανα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, είναι υπεύθυνη για την προώθηση του παγκόσμιου εμπορίου, της τεχνολογίας, των επενδύσεων και της βιώσιμης ανάπτυξης. Η Έκθεση για την ψηφιακή οικονομία 2024 αντικατοπτρίζει όλα αυτά τα θέματα ταυτόχρονα, γι’ αυτό και το έγγραφο έλαβε τον υπότιτλο: «Διαμόρφωση ενός περιβαλλοντικά βιώσιμου και χωρίς αποκλεισμούς ψηφιακού μέλλοντος».
Η έκθεση παρέχει εντυπωσιακά στατιστικά στοιχεία για διάφορες πτυχές του αντίκτυπου της ψηφιακής τεχνολογίας στο περιβάλλον. Για παράδειγμα, η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας από 13 από τους μεγαλύτερους φορείς εκμετάλλευσης κέντρων δεδομένων υπερδιπλασιάστηκε μεταξύ του 2018 και του 2022- του καταλόγου των καταναλωτών ηγούνται οι τέσσερις μεγαλύτερες αμερικανικές εταιρείες πληροφορικής. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, το 2022, ο όγκος της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας από τα κέντρα δεδομένων παγκοσμίως ανήλθε σε περίπου 460 TWh (για σύγκριση, αυτό είναι περισσότερο από την κατανάλωση ενέργειας ολόκληρης της Γαλλίας το ίδιο έτος).
Ένα άλλο παγκόσμιο πρόβλημα είναι η αύξηση των αποβλήτων που συνδέονται με τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Κατά τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αιώνα, ο όγκος των αποβλήτων οθονών και οθονών, καθώς και του απορριπτόμενου τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού, αυξήθηκε παγκοσμίως κατά 30% – από 8,1 εκατομμύρια σε 10,5 εκατομμύρια τόνους. Επιπλέον, η ψηφιοποίηση επηρεάζει τη συνολική αύξηση των αποβλήτων όχι μόνο άμεσα, αλλά και έμμεσα – διεγείροντας την πρόσθετη κατανάλωση μέσω αλγορίθμων συστάσεων.
Οι εμπειρογνώμονες της UNCTAD σημειώνουν ότι οι ψηφιακές τεχνολογίες παρουσιάζονται παραδοσιακά ως μέσο μεταφοράς πραγματικών διαδικασιών σε ένα εικονικό περιβάλλον στα «σύννεφα», το οποίο θα πρέπει να μειώνει την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ωστόσο, οι προσδοκίες αυτές δεν έχουν επιβεβαιωθεί, δεδομένου ότι η ψηφιοποίηση βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον υλικό κόσμο. Έτσι, για να παραχθεί ένας υπολογιστής βάρους 2 κιλών, απαιτούνται 800 κιλά πρώτων υλών. Και εδώ υπάρχει μια άλλη ενδιαφέρουσα απόχρωση: τα απαραίτητα μέταλλα και ορυκτά είναι σε μεγάλο βαθμό συγκεντρωμένα σε ένα στενό φάσμα χωρών. Για παράδειγμα, το 68% της παγκόσμιας παραγωγής κοβαλτίου προέρχεται από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και το 59% του μαγγανίου προέρχεται από τη Γκαμπόν και τη Νότια Αφρική. Ο παράγοντας αυτός θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την ανάλυση των σύγχρονων γεωπολιτικών διεργασιών.
Το οικολογικό αποτύπωμα του τομέα των ΤΠΕ αυξάνεται περαιτέρω από πολύπλοκες ψηφιακές τεχνολογίες όπως η αλυσίδα μπλοκ, η τεχνητή νοημοσύνη, τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας 5G και το Διαδίκτυο των πραγμάτων. Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή δεν πρόκειται μόνο για την επεξεργασία των υφιστάμενων δεδομένων και την εξυπηρέτηση των ήδη εγγεγραμμένων χρηστών, αλλά για την ατελείωτη δημιουργία νέων, πιο σύνθετων υπηρεσιών και την προσθήκη νέων συνδεδεμένων συσκευών, καθώς και για την περαιτέρω αύξηση του όγκου των επεξεργασμένων δεδομένων με γεωμετρική πρόοδο.
Η έκθεση παρέχει ένα ενδιαφέρον γεγονός. Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης του GPT-3 (του μεγάλου γλωσσικού μοντέλου στο οποίο βασίζεται το ChatGPT), 700 χιλιάδες λίτρα πόσιμου νερού χρησιμοποιήθηκαν για ψύξη σε κέντρα δεδομένων στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων στον πλανήτη δεν έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό! Τα στοιχεία αυτά μας επιτρέπουν να φανταστούμε πόσο μεγάλο είναι το υδάτινο αποτύπωμα των σύγχρονων ψηφιακών αγαθών και υπηρεσιών.
Πώς βλέπουν οι εμπειρογνώμονες της UNCTAD τη λύση στα προβλήματα που έχουν εντοπιστεί;
Ο οργανισμός ζητά «παγκόσμιες πολιτικές με τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων μερών για να καταστεί δυνατή μια πιο κυκλική ψηφιακή οικονομία και μειωμένο περιβαλλοντικό αποτύπωμα από την ψηφιοποίηση, εξασφαλίζοντας παράλληλα αναπτυξιακά αποτελέσματα χωρίς αποκλεισμούς». Αυτή η προσέγγιση στην καθαρή της μορφή είναι απίθανο να υποστηριχθεί από τις ανεπτυγμένες χώρες που διαθέτουν πλεονεκτήματα στις ψηφιακές τεχνολογίες και προσπαθούν να τα διατηρήσουν – είναι απίθανο να επιβάλουν οικειοθελώς περιορισμούς στον εαυτό τους. Αλλά και η ίδια η διαδικασία διαπραγμάτευσης κινδυνεύει να στραφεί εναντίον των αναπτυσσόμενων χωρών, καθώς διάφορες πτυχές των περιβαλλοντικών ζητημάτων μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως μοχλός πίεσης στην οικονομία και τη βιομηχανία των αναπτυσσόμενων χωρών.
Για τη Ρωσία, οι εκτιμήσεις που διατυπώνονται στην έκθεση μπορούν να είναι πολύ χρήσιμες όσον αφορά την οικοδόμηση μιας αρμονικής και ισορροπημένης οικονομίας, λαμβάνοντας υπόψη τα προβλήματα που έχουν εντοπιστεί. Είναι αισιόδοξο ότι η τεχνητή νοημοσύνη χρησιμοποιείται ήδη ενεργά στη Ρωσία για την επίλυση περιβαλλοντικών ζητημάτων.
Οι εμπειρογνώμονες του Κέντρου Τεχνητής Νοημοσύνης MGIMO αναφέρουν τα ακόλουθα παραδείγματα: τα νευρωνικά δίκτυα χρησιμοποιούνται στο πλαίσιο του ομοσπονδιακού προγράμματος «Καθαρός αέρας» για την εκτίμηση του όγκου των ρυπογόνων εκπομπών στην ατμόσφαιρα, οι οπτικοί διαχωριστές εισάγονται στους σταθμούς διαλογής αποβλήτων, αναπτύσσονται ευφυή συστήματα για την παρακολούθηση και την πρόβλεψη του κινδύνου φυσικών καταστροφών (για παράδειγμα, το πληροφοριακό σύστημα απομακρυσμένης παρακολούθησης ISDM-Rosleskhoz), καθώς και εργαλεία για την εκτίμηση του ισοζυγίου άνθρακα (το πληροφοριακό και αναλυτικό σύστημα Carbon-E) και άλλα.
Τι υποδηλώνει η δημοσίευση μιας τέτοιας έκθεσης από μια σημαίνουσα και έγκυρη διεθνή δομή του ΟΗΕ, η οποία ουσιαστικά αντιπαραβάλλει το ψηφιακό και το «πράσινο» οικονομικό μοντέλο; Ότι οι ελίτ των ομάδων που προωθούν παγκόσμια ψηφιακά και «πράσινα» σχέδια, τα οποία μπορούν υπό όρους να ονομαστούν netocracy και ecocracy, έχουν όλο και λιγότερο χώρο για διαπραγματεύσεις και συμβιβασμούς. Ο χώρος αυτός στενεύει λόγω της περιορισμένης φύσης των οικονομικών και υλικών πόρων που απαιτούνται για την υλοποίηση τέτοιων πρωτοβουλιών μεγάλης κλίμακας.
Εξάλλου, τα ίδια βασικά ορυκτά που χρησιμοποιούνται στις ψηφιακές συσκευές (αλουμίνιο, κοβάλτιο, λίθιο, σπάνιες γαίες κ.λπ.) έχουν εξίσου μεγάλη ζήτηση για την παραγωγή ψηφιακών συσκευών και για τη δημιουργία τεχνολογιών και εξοπλισμού για τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Ως εκ τούτου, στο εγγύς μέλλον, θα δούμε πολλά περισσότερα επιχειρήματα από τα κόμματα σχετικά με το γιατί αυτή ή εκείνη η κατεύθυνση οικονομικής ανάπτυξης είναι πιο κατάλληλη για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Comments are closed.