Η βίλα Ελί Μοδιάνο βρίσκεται στο ωραιότερο σημείο του θαλάσσιου μετώπου της Ανατολικής Θεσσαλονίκης. Η πολύβουη οδός Μεγάλου Αλεξάνδρου σιωπά μπροστά στη θέα του μπαλκονιού της, με ορίζοντα που απλώνεται στον Θερμαϊκό και σκαλώνει στον επιβλητικό Όλυμπο.
Η έπαυλη, πλέον Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης, χτίστηκε στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, το 1906, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο από τον Ισραηλίτη τραπεζίτη Γιάκο Μοδιάνο.
Η περιοχή των «εξοχών» με τα μεγαλοπρεπή αρχοντικά και τους τεράστιους καταπράσινους κήπους, ξεχωρίζει για την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική των κτηρίων. Η έπαυλη με το εκλεκτιστικό ύφος χτίστηκε σε παραθαλάσσιο οικόπεδο και είχε όριο από την ανατολική πλευρά την οδό Παραλιακών Αρχοντικών και από τη νότια πλευρά και μέχρι το ρεύμα Aslan Deresi μια σειρά από οικόπεδα που ανήκαν στον Ελληνομαλτέζο Κάρολο Ασλάν.
Σύμφωνα με διηγήσεις, ο Ιταλός υπήκοος τραπεζίτης Γιάκο Μοδιάνο αγόρασε από τον Ασλάν οικόπεδα κατά μήκος του ομώνυμου ρέματος και πήρε την άδεια για τη συνένωση δύο οικοπέδων και την ανέγερση μιας κατοικίας. Στο σημείο όπου χτίστηκε η έπαυλη υπήρχε η κατοικία της οικογένειας Ασλάν και απομεινάρια της είναι τα δυο λιοντάρια που βρίσκονται στον κήπο του μουσείου.
To παλιό Κυβερνείο
Το κτήριο με το πέρασμα των χρόνων άλλαξε πολλές χρήσεις.
Το 1913 η έπαυλη αγοράζεται από τον Δήμο Θεσσαλονίκης και προσφέρεται ως ανάκτορο στον βασιλιά Κωνσταντίνο. Το 1916 γίνεται η έδρα της τριανδρίας Βενιζέλου – Δαγκλή – Κουντουριώτη και αργότερα χρησιμοποιείται ως κατοικία του εκάστοτε Γενικού Διοικητή της Μακεδονίας. Το 1937-38, ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ προκειμένου να το κατοικήσει, κάνει διάφορες μετατροπές στο κτήριο και κατασκευάζει το φυλάκιο στην κύρια όψη προς τη Β. Όλγας δίπλα στην κύρια είσοδο και σε τμήμα του ανοιχτού εξώστη. Αργότερα στην έπαυλη στεγάζεται η Στρατιωτική Ιατρική Σχολή και κατά τη διάρκεια της δικτατορίας έμεινε ο στρατηγός Πατίλης.
Οι διάφορες χρήσεις του κτηρίου απαιτούσαν και προσαρμογές στον εσωτερικό χώρο, με αποτέλεσμα ο εσωτερικός ζωγραφικός διάκοσμος των ορόφων να καταστραφεί.
Διατηρητέο μνημείο
Το 1970 παραχωρείται από το Δημόσιο στο Εθνολογικό και Λαογραφικό Μουσείο Μακεδονίας «…παραχωρείται κατά χρήση και άνευ ανταλλάγματος το εν Θεσσαλονίκη και επί της οδού Β. Όλγας 84 ακίνητο του Δημοσίου, γνωστόν υπό το όνομα «παλαιόν Κυβερνείον». Το 1980 κηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο και την περίοδο 1995-2000, σύμφωνα με τη μελέτη της 4ης Εφορείας Νεωτέρων Μνημείων, επιστεγάστηκε το αίθριο του 3ου ορόφου και κατασκευάστηκε ο πύργος με το κλιμακοστάσιο διαφυγής στον ακάλυπτο. Μόλις πρόσφατα, το 2008, αποκαταστάθηκαν οι οροφογραφίες και κατασκευάστηκε το νέο κτήριο περιοδικών εκθέσεων στον αύλειο χώρο του κτηρίου.
Art Nouveau
Ο αρχιτέκτονας του κτηρίου, ο Ελί Μοδιάνο, σχεδιάζει το κτήριο επηρεασμένος από την art nouveau που φέρνει μαζί του από το Παρίσι, όπου τελείωσε τις σπουδές του. Το ρεύμα του εκλεκτισμού φανερώνεται έντονα στα κιγκλιδώματα και τα μεταλλικά θυρόφυλλα της κεντρικής εισόδου.
Τα τέσσερα επίπεδα του κτηρίου συνολικής επιφάνειας 1200τμ, ακολουθούν την τυπική τραπεζοειδή στέγαση, καλυμμένη με ειδικές φολίδες. Κάθε επίπεδο περιέχει έναν μεγάλο κεντρικό οκταγωνικό χώρο, γύρω από τον οποίο ακτινωτά αναπτύσσονται τα δωμάτια της έπαυλης. Ιδιαίτερο και εντυπωσιακό στοιχείο είναι ο διώροφος σκεπαστός εξώστης της δυτικής γωνίας του κτηρίου (loggia) (στοά) που έχει θέα προς τη θάλασσα. Η ασυμμετρία που παρατηρείται στις όψεις του κτηρίου είναι χαρακτηριστικό του εκλεκτιστικού ρεύματος που συναντάται στις μεγαλοαστικές κατοικίες της περιοχής των «εξοχών».
Ο Παράδεισος
Στην κεντρική σάλα του πρώτου ορόφου, στο μέσο της σκάλας που οδηγεί στον πάνω όροφο, υπάρχει μεγάλο υαλογράφημα (vitraille) που εξυπηρετεί τις ανάγκες του φωτισμού με θέμα τον Παράδεισο, εμπνευσμένο από τη Βίβλο. «Το βιτρώ αποτελεί μοναδικό σωζόμενο δείγμα κατοικίας της Θεσσαλονίκης του προηγούμενου αιώνα. Ο Γιάκο Μοδιάνο το ενέταξε στην κατοικία του και σώθηκε μέχρι σήμερα. Το 1972 ο Σαράντης Πεντζίκης αποκατέστησε τις φθορές που δημιουργήθηκαν με τα χρόνια» τονίζει στην ThessNews ο αρχιτέκτων, Προϊστάμενος Διεύθυνσης ΛΕΜΜ-Θ, Ζήσης Σκαμπάλης.
Το κτήριο αρχικά είχε μεγάλο κήπο που έφτανε ως τη θάλασσα. Πλέον, με τις διάφορες διανοίξεις των οδών που έγιναν κατά καιρούς μειώθηκε η έκτασή του, παραμένει όμως ένας μεγάλος κήπος, που τους καλοκαιρινούς μήνες λειτουργεί ως αναψυκτήριο.
Οι εκθέσεις του μουσείου
Σήμερα το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας –Θράκης στεγάζει δύο μόνιμες εκθέσεις, «Στους Μύλους της Μακεδονίας και της Θράκης» και την έκθεση με «Παραδοσιακές Ενδυμασίες της Μακεδονίας και της Θράκης, 1860 -1960». Επίσης δύο περιοδικές εκθέσεις «Το ηχοτόπιο της πυρκαγιάς: απόηχοι από τη Θεσσαλονίκη του 1917» και την έκθεση «Θεσσαλονίκη, πόλις εύξεινος-πολύξενος». Το μουσείο διαθέτει συλλογές και αρχεία, ενώ πραγματοποιούνται και εκπαιδευτικά προγράμματα για τα σχολεία.
Από το φύλλο της THESSNEWS #93 (17/02/2018-18/02/2018)
