Γιατί δεν συνεχίζονται οι εργασίες ολοκλήρωσης του μνημείου πέντε χρόνια μετά; * Σε ποιον ανήκε ο τάφος;
Ερωτήματα εγείρει η αδικαιολόγητη καθυστέρηση της ολοκλήρωσης των εργασιών στο ταφικό μνημείο του τύμβου Καστά στην Αμφίπολη, τέσσερα χρόνια μετά την ανασκαφή. Ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί η στερέωση, η αναστήλωση και η συντήρηση του μνημείου, το οποίο έχει προκαλέσει παγκόσμιο ενδιαφέρον, γεγονός που δείχνει ή εγκατάλειψη ή μια εντέχνως καθυστέρηση.
Αν και πριν δυο χρόνια η πρώην υπουργός πολιτισμού, Λύδια Κονιόρδου, δήλωνε ότι στα τέλη του 2018 θα αρχίσει η αναστήλωση με κονδύλια από την Περιφέρεια και το ΕΣΠΑ (1,5 εκ. ευρώ και 1,3 εκ. ευρώ αντίστοιχα) με στόχο να είναι επισκέψιμο το μνημείο το 2020, από ότι φαίνεται αυτό θα καθυστερήσει και άλλο.
Η αρχαιολόγος-ανασκαφέας Τύμβου Καστά Αμφίπολης και Επίτιμος έφορος αρχαιοτήτων, Κατερίνα Περιστέρη, σε πρόσφατες δηλώσεις της εξέφρασε τη θλίψη της κάνοντας λόγω για ακατανόητη καθυστέρηση από το υπουργείο.
Ανήκει στον Ηφαιστίωνα;
Σύμφωνα με την Κατερίνα Περιστέρη, πρόκειται για ταφικό μνημείο με περίβολο, τον κυρίως τάφο και το λιοντάρι στην κορυφή που χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. Κατά την ανασκαφή στον περίβολο βρέθηκαν δυο επιγραφές που αναφέρουν «ΠΕΡΙΒΟΛΟΝ ΗΦΑΙΣΤΙΩΝΟΣ».
Ο τάφος έγινε κατά παραγγελία του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τον αγαπημένο φίλο του και μεγάλο στρατηγό, τον Ηφαιστίωνα. Όπως τονίζει η αρχαιολόγος, «όταν ο Ηφαιστίωνας πέθανε το 325, ο Αλέξανδρος τον έκαψε με τιμές στη Βαβυλώνα και έπειτα ήθελε να τον τιμήσει σαν θεό. Δεν του το επέτρεψαν όμως και του είπαν ότι θα μπορούσε τον τιμήσει ως ηρώα. Έτσι, σύμφωνα με τον Πλούταρχο, έκανε «μεγάλο τύμβο και λαμπρό». Αυτήν την άποψη την ενισχύει και το μονόγραμμα που βρέθηκε μέσα στον κυρίως τάφο, σε μορφή συμπιλήματος πάνω σε ρόδακα».
Το ταφικό μνημείο, έργο του Δεινοκράτη, άρχισε να καταστρέφεται από του Ρωμαίους οι οποίοι χρησιμοποίησαν υλικά του μνημείου για άλλες κατασκευές. O τύμβος συλήθηκε από τυμβωρύχους που ταυτόχρονα βανδάλισαν τους θαλάμους κατά την είσοδό τους.
Η σπουδαία Αμφίπολις
Η περιοχή της Αμφίπολης υπήρξε πολιτιστικό κέντρο, ιδιαίτερα από τον 5ο αιώνα και μετά. Η γεωγραφική της θέση στις όχθες του ποταμού Στρυμόνα, βοήθησε στις εμπορικές συναλλαγές από το Αιγαίο και τα Βαλκάνια ως τον Εύξεινο Πόντο. Η περιοχή κατοικήθηκε κατά τους προϊστορικούς χρόνους, την εποχή του σιδήρου και άκμασε καθ’ όλη την περίοδο των ελληνιστικών, κλασικών και παλαιοχριστιανικών χρόνων. Η παρακμή άρχισε κατά τους μεταβυζαντινούς χρόνους, όπου δέχτηκε πολλές εισβολές από θρακικά και σλάβικα φύλλα και αργότερα κατά τους βαλκανικούς πολέμους, όπου έγινε θέρετρο των πολεμικών επιχειρήσεων.
Η ανασκαφή του τύμβου Καστά ξεκίνησε τη δεκαετία του ’50 από τον Δημήτρη Λαζαρίδη, ο οποίος ανακάλυψε ένα σύνολο από λιτούς τάφους που χρονολογούνται από την εποχή του σιδήρου. Η περιοχή μαζί με τον λόφο 133 αποτελούσαν τη νεκρόπολη κατά τους προϊστορικούς χρόνους και «από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε ο περίβολος, από απλός γήλοφος μετατράπηκε σε τύμβο» συμπληρώνει η και Περιστέρη.
Ο μαρμάρινος περίβολος
Η περίμετρος του περιβόλου που είναι κατασκευασμένη από μάρμαρο Θάσου φτάνει τα 497 μέτρα και η διάμετρος τα 158,40 μ. Σήμερα μόνο τα 110 μέτρα είναι σε άριστη κατάσταση.
Το 2014 που ανακαλύφθηκε ο τύμβος, βρέθηκε στη μια πλευρά του περιβόλου μνημειακή κλίμακα με δεκαεπτά σκαλοπάτια που οδηγούσε στο μνημείο με ορθομαρμάρωση. Εικάζεται ότι πάνω από 2.500 τόνοι μαρμάρου μεταφέρθηκαν από τη Θάσο για την κατασκευή του μνημείου.
Στην απόληξη της κλίμακας μέσα στον τύμβο υπάρχει το βοτσαλωτό δάπεδο με τη μακεδονική τετραχρωμία κόκκινο, κίτρινο, άσπρο και γκρι του γραφίτη, με γεωμετρικό διάκοσμο που αποτελείται από ρόμβους και ορθογώνια.
Οι Σφίγγες στην είσοδο του τάφου και οι Καρυάτιδες
Στην είσοδο του τάφου ο οποίος αποτελείται από 3 δωμάτια, βρέθηκαν δύο ακέφαλες σφίγγες χωρίς φτερά. Το ένα κεφάλι της σφίγγας βρέθηκε προσεχτικά θαμμένο στο τελευταίο δωμάτιο. Σύμφωνα με την κ. Περιστέρη, το μνημείο σφραγίστηκε από τους τελευταίους Μακεδόνες με δύο τύπους σφράγισης έτσι ώστε να τον προστατέψουν. «Δυστυχώς δεν βρεθήκαμε τυχεροί, διότι προτού σφραγιστεί το μνημείο μπήκαν μέσα οι τυμβωρύχοι, τον σύλησαν αφαιρώντας όλα τα κτερίσματα».
Πίσω από τον διαφραγματικό τοίχο υπήρχε το πρώτο δωμάτιο με τις Καρυάτιδες που μαζί με το βάθρο ξεπερνούσαν τα τρία μέτρα. Οι Καρυάτιδες ήταν από μάρμαρο και έφεραν χιτώνα σε χρώμα γαλάζιο, κόκκινα μαλλιά, κόκκινα σκουλαρίκια και κίτρινα σανδάλια.
Η αρπαγή της Περσεφόνης
Ο δεύτερος θάλαμος έχει μαρμάρινη επικάλυψη με θολωτή οροφή. Στο πάτωμα του δεύτερου θαλάμου βρέθηκε το ψηφιδωτό, που απεικονίζει την αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα και τον ψυχοπομπό Ερμή. Το εσωτερικό του ψηφιδωτού είναι κατεστραμμένο αλλά βρέθηκαν κατά την ανασκαφή οι ψηφίδες, τα βότσαλα τα οποία θα τοποθετηθούν εφόσον ολοκληρωθεί η συντήρηση.
Ο κυρίως τάφος με τα σκελετικά ευρήματα
Ο τρίτος θάλαμος είναι και ο κυρίως τάφος, όπου βρέθηκε μεγάλη μαρμάρινη νεκρική θύρα περίπου 3 μέτρων σπασμένη και αυτή από τους τυμβωρύχους. Στο πάνω μέρος υπάρχει ζωοφόρος η οποία αναπαριστά γεγονότα από τη ζωή αυτών που ήταν μέσα στον τάφο. Μαρτυρείται η παρουσία δύο ατόμων, που φέρουν όπλα πολεμιστών, άρματα κ.α, η οποία βρίσκεται στο μουσείο της Αμφίπολης.
Στον κυρίως τάφο βρέθηκε τμήμα από αντρικό σκελετό χωρίς κεφάλι το οποίο σύμφωνα με την ανθρωπολόγο, Σέβη Τριανταφύλλου, ήταν ύψους 1,60 μ. και ηλικιακά ήταν μεταξύ 34 με 35 χρονών. Ήταν μέσα σε ξύλινο φέρετρο και στα πόδια βρέθηκε τέφρα του νεκρού. « Η στρωματογραφία δείχνει την αναταραχή που υπήρχε μέσα στον θάλαμο από τα άτομα που μπήκαν μέσα για να τον συλήσουν».
Το λιοντάρι της Αμφίπολης
Σύμφωνα με την Κατ. Περιστέρη, πρέπει να φανταστούμε το λιοντάρι πάνω στον λόφο. «Η βάση του λιονταριού το οποίο βρίσκεται σήμερα πάνω στη γέφυρα του Στρυμόνα, αλλά και άλλα κομμάτια μαρμάρου προέρχονται από τον ταφικό περίβολο. Το λιοντάρι ευτυχώς ‘σώθηκε’ το 1936, όταν ο διακεκριμένος αρχαιολόγος, Μπρονίρ, θέλοντας να κάνει έργα στην περιοχή, βρήκε κομμάτια του αγάλματος στην κοίτη του Στρυμόνα.
Το σπασμένο λιοντάρι δεν κατάφεραν να το κλέψουν οι Άγγλοι κατά τους βαλκανικούς πολέμους, διότι τους σταμάτησαν οι Βούλγαροι οι οποίοι είχαν εκεί τα οχυρωματικά τους έργα. Ο γλύπτης Παναγιωτάκης συνέθεσε τα κομμάτια του λέοντα, δύο από τα οποία βρήκαμε και εμείς κατά τη διάρκεια της ανασκαφής που ανήκουν στην χαίτη του».
Είναι χαρακτηριστική η γεωμετρική συμμετρία του όλου ταφικού μνημείου. «Ο εμβάτης (μονάδα μέτρησης των αναλογιών ενός κτιρίου και των επιμέρους τμημάτων του) είναι 5,28 μέτρα. Το ύψος του βάθρου δύο φορές του εμβάτη, του τύμβου 5 φόρες και η διάμετρος του ταφικού περιβόλου 30 φορές. Βλέπουμε μια απίθανη γεωμετρική συμμετρία του μνημείου» τονίζει η κ. Περιστέρη.
Από το φύλλο της THESSNEWS #154 (20/04/2019-21/04/2019)
