Ανεξιχνίαστο έγκλημα 70 χρόνια μετά- Η δολοφονία που συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη
Ήταν Μάιος του 1948 όταν στα νερά του Θερμαϊκού βρέθηκε δολοφονημένος ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζωρτζ Πολκ.
Το πτώμα του Πολκ βρήκε ο βαρκάρης Λάμπρος Αντώναρος το πρωί της Κυριακής 16 Μαΐου, κοντά στο λιμάνι. Ήταν δεμένος χειροπόδαρα με καραβόσχοινο και πυροβολημένος στο κεφάλι. Ο Τζωρτζ Πολκ δολοφονήθηκε τουλάχιστον μια βδομάδα πριν βρεθεί να επιπλέει το πτώμα του στη θάλασσα.
Ποιος ή ποιοι δολοφόνησαν τον Αμερικανό δημοσιογράφο και γιατί;
Τα ερωτήματα αυτά ακόμα και σήμερα, 70 χρόνια μετά, μένουν αναπάντητα τόσο για την Ελλάδα, όσο και για τις ΗΠΑ.
Ποιος ήταν ο Τζωρτζ Πολκ;
Ο Πολκ ήταν Αμερικανός δημοσιογράφος γεννημένος το 1913 στο Τενεσί του Τέξας. Σε νεαρή ακόμα ηλικία άρχισε να ασχολείται με τη δημοσιογραφία παράλληλα με τις σπουδές του. Το 1939 τον βρίσκει στην Άπω Ανατολή και αργότερα εργάστηκε στο Παρίσι ως ανταποκριτής της εφημερίδας «New York Herald Tribune». Κατά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου επιστρέφει στις ΗΠΑ και κατατάσσεται στην Αεροπορία του Ναυτικού. Μετά τη λήξη του πολέμου και ως τον θάνατό του εργάζεται ως ελεύθερος ρεπόρτερ στο ραδιοφωνικό δίκτυο CBS.
O Πολκ επισκέπτεται την Ελλάδα για πρώτη φορά το 1947. Η Ελλάδα τότε σπαράζει από τον εμφύλιο και η Ευρώπη καταρρέει οικονομικά και πολιτικά.
Η συνάντηση που δεν έγινε ποτέ
Ο δημοσιογράφος τον Σεπτέμβριο του 1947 ερωτεύεται και παντρεύεται την αεροσυνοδό Ρέα Κοκκώνη και κατοικεί πλέον στην Αθήνα. Τον Μάιο του 1948 μεταβαίνει στη Θεσσαλονίκη για να συναντήσει τον Μάρκο Βαφειάδη, ηγετική μορφή του ΚΚΕ, στρατηγό του Δημοκρατικού στρατού, που τότε είχε το στρατηγείο του στην Πιερία Ολύμπου. Ο Πολκ θέλει να πάρει συνέντευξη από τον Βαφειάδη και να μεταδοθεί από το CBS.
Η Ελλάδα τότε υποστηρίζεται από το Δόγμα Τρούμαν και δέχεται την οικονομική και στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Τρούμαν ανέφερε πως « το Δόγμα ήταν η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών για να υποστηρίξουν τους ελεύθερους λαούς που αντιστέκονται στην προσπάθεια υποδούλωσή τους από ένοπλες μειονότητες ή από εξωτερικές πιέσεις». Σύμφωνα με τον ίδιο, αν η Ελλάδα και η Τουρκία δεν δέχονταν οικονομική βοήθεια, θα έπεφταν στον Κουμμουνισμό με σοβαρές συνέπειες. Ο Ψυχρός πόλεμος έχει ήδη αρχίσει και πολλοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι γίνεται διασπάθιση του χρήματος στην Ελλάδα και μεταξύ αυτών και ο Πολκ. Αυτός είναι και ο λόγος που θέλει να μιλήσει με τον Βαφειάδη.
Ο Πολκ στη Θεσσαλονίκη
Ο Τζορτζ Πολκ έρχεται στη Θεσσαλονίκη και διαμένει στο ξενοδοχείο «Αστόρια». Στις 8 Μαΐου 1948 φεύγει από το ξενοδοχείο και έκτοτε χάνονται τα ίχνη του. Τρεις μέρες αργότερα καταφθάνει στο ταχυδρομείο του Λευκού Πύργου μια επιστολή χωρίς γραμματόσημο και χωρίς αποστολέα με την ταυτότητα του Πολκ. Αν και παραδόθηκε στο τμήμα Αλλοδαπών, και από το ξενοδοχείο είχαν ήδη δηλώσει την εξαφάνιση, οι έρευνες από την αστυνομία θα ξεκινήσουν πολύ αργά.
Βρέθηκε το πτώμα του Πολκ
Μια βδομάδα μετά, στις 16 Μαΐου, θα βρεθεί το πτώμα του να επιπλέει στον Θερμαϊκό δεμένο χειροπόδαρα και με μια σφαίρα στο πίσω μέρος του κεφαλιού.
Επικεφαλής των ανακρίσεων αναλαμβάνει ο αστυνομικός διευθυντής Νικόλαος Μουσχουντής, σε συνεργασία με τον εισαγγελέα Κωνσταντινίδη, τον υπουργό Δημόσιας Τάξης, Ρέντη, και τον Ουίλιαμ Ντόνοβαν, πρώην προϊστάμενο της OSS (μετέπειτα CIA), εκπρόσωπο της ειδικής επιτροπής που είχε δημιουργήσει για την υπόθεση Πολκ η Ένωση Συγγραφέων και Δημοσιογράφων Εξωτερικού των Η.Π.Α..
Οι ΗΠΑ πιέζουν για να βρεθούν οι δολοφόνοι του δημοσιογράφου, ο ελληνικός Τύπος κάνει λόγο για εγκληματική πράξη από τους κουμουνιστές, ενώ τα ξένα μέσα αναρωτιούνται γιατί για την υπόθεση ανακρίθηκαν τόσοι πολλοί κομμουνιστές και ούτε ένας ακροδεξιός.
Τα αποτελέσματα της έρευνας για τους ενόχους καθυστερούν, με αποτέλεσμα ο Τρούμαν να απειλήσει ακόμα και για διακοπή της οικονομικής βοήθειας από τις ΗΠΑ.
Η σύλληψη Στακτόπουλου
Τελικά για τη δολοφονία Πολκ κατηγορήθηκε ο 38χρονος Γρηγόρης Στακτόπουλος, συντάκτης της εφημερίδας «Μακεδονία» και ανταποκριτής του πρακτορείου «Reuters». Οι ελληνικές αρχές έπρεπε να βρουν εξιλαστήριο θύμα και να κλείσουν την υπόθεση. Αρχικά ενοχοποίησαν τον δημοσιογράφο Κώστα Αργύρη, αλλά οι κατηγορίες κατέπεσαν.
Ο Στακτόπουλος συλλαμβάνεται 14 Αυγούστου 1948 μαζί με την 67χρονη μητέρα του και τις δύο αδερφές του. Σύμφωνα με το «σενάριο» της δολοφονίας από τις ελληνικές αρχές, ο Στακτόπουλος συναντάει τον Πολκ στις 7 Μαΐου για να τον φέρει σε επαφή με τον Μάρκο Βαφειάδη. Τρεις μέρες αργότερα ο Στακτόπουλος επιβιβάζεται σε βάρκα μαζί με τον Πολκ με οδηγό του το στέλεχος του ΚΚΕ Αδάμ Μουζενίδη και ακολούθησε ο Βαγγέλης Βασβανάς. Τότε ο Μουζενίδης πυροβολεί από πίσω τον Πολκ και απείλησε τον Στακτόπουλο να ταχυδρομήσει την ταυτότητα του Πολκ. Σύμφωνα μάλιστα με τη «σκηνοθεσία», ο Στακτόπουλος έβαλε τη μητέρα του να την ταχυδρομήσει.
Έπειτα από φρικτά βασανιστήρια, ο Στακτόπουλος αναγκάζεται να ομολογήσει τη δολοφονία.
Ανυπόστατο το κατηγορητήριο
Αυτή όμως η εκδοχή κατέρρευσε αμέσως, διότι ήταν ανυπόστατη. Ο Αδάμ Μουζενίδης ήταν ήδη νεκρός, είχε σκοτωθεί στο Πάικο τον Μάρτιο του 1948 και ο Βασβανάς την ημέρα δολοφονίας του Πολκ ήταν στον Έβρο με τον Δημοκρατικό Στρατό.
Παρά το σαθρό κατηγορητήριο, η δίκη έγινε τον Απρίλιο του 1949, ο Στακτόπουλος καταδικάστηκε σε ισόβια και εις θάνατο ο Μουζενίδης και ο Βασβανάς.
Ο Στακτόπουλος δεν σταμάτησε ως το τέλος της ζωής του, το 1998, να υποστηρίζει ότι είναι αθώος. Αποφυλακίστηκε με αναστολή το 1960 και παρά τις αλλεπάλληλες αιτήσεις για αναψηλάφηση της δίκης επειδή προέκυψαν νέα στοιχεία, ο Άρειος Πάγος απέρριψε και τις 4 συνολικά αιτήσεις που είχαν υποβληθεί και αποδείκνυαν την αθωότητά του.
Ποιος τελικά δολοφόνησε τον Τζωρτζ Πολκ;
Μια δολοφονία που συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη και εβδομήντα χρόνια μετά τα ερωτήματα μένουν αναπάντητα.
Από το φύλλο της THESSNEWS #108 (02/06/2018-03/06/2018)
