Η μεγάλη νεκρόπολη της Θεσσαλονίκης, τα συμμαχικά νεκροταφεία Ζέιτενλικ, δημιουργήθηκε μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, για να ενταφιάσει στα σπλάχνα της τους νεκρούς στρατιώτες που έπεσαν μαχόμενοι κατά την περίοδο 1915 – 1918.
Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και διοργανώνονται μια σειρά από εκδηλώσεις, παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, ο οποίος θα τελέσει πατριαρχικό συλλείτουργο στον υπαίθριο χώρο των συμμαχικών νεκροταφείων, μπροστά στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου.
Τα Βρετανικά κοιμητήρια
Τα Συμμαχικά Νεκροταφεία Ζέιτενλικ βρίσκονται στην περιοχή των Αμπελοκήπων, στην οδό Λαγκαδά, και πήραν το όνομά τους από τους πολλούς ελαιώνες που υπήρχαν στην περιοχή (Zeytin στα τουρκικά είναι η ελιά).
Η μεγαλύτερη νεκρόπολη της Ελλάδας χωρίζεται σε 5 τομείς ανάλογα με την εθνότητα των πεσόντων και εκεί κείτονται 21.068 στρατιώτες:
• 8.310 Γάλλοι (οι 208 σε οστεοφυλάκια) πεσόντες στο Μακεδονικό μέτωπο
• 7.440 Σέρβοι (οι 5.580 σε οστεοφυλάκια) από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και 129 από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
• 3.000 Ιταλοί που έπεσαν κυρίως στο μέτωπο της Αλβανίας
• 1.648 Βρετανοί (Κοινοπολιτειακό Κοιμητήριο), ανάμεσά τους και 45 Βούλγαροι αιχμάλωτοι πολέμου
• 496 Ρώσοι Αξιωματικοί και στρατιώτες του Μακεδονικού Αγώνα
Το εσωτερικό του καθολικού ναού με τα αφιερώματα
Η απόβαση των στρατιωτών στη Θεσσαλονίκη
Στις αρχές του 20ού αιώνα η Θεσσαλονίκη είναι μια πολυπολιτισμική πόλη με 120.000 κατοίκους, Εβραίους, Έλληνες, Τούρκους, Βούλγαρους, Λεβαντίνους, Φράγκους, και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η αποβίβαση εκατοντάδων χιλιάδων στρατιωτών των δυνάμεων της Αντάντ μεταμορφώνουν την πόλη σε ένα μεγάλο στρατόπεδο που προστατεύεται από τα χαρακώματα.
Η συγκέντρωση των οστών στο Ζέιτενλικ ξεκίνησε το 1921 και ολοκληρώθηκε το 1923. Τον Νοέμβριο του 1920 υπογράφηκε συμφωνία για την ίδρυση του νεκροταφείου μεταξύ του Γενικού Διοικητή Θεσσαλονίκης Αδοσίδη και, εκ μέρους των συμμάχων, του Γάλλου στρατηγού Μπουσέ, του Άγγλου στρατηγού Μιλν, του Σέρβου στρατηγού Μίσιτς και του Ιταλού αντισυνταγματάρχη Τζιανμπερίνι. Η επικαρπία της γης δόθηκε στους συμμάχους της Αντάντ, οι οποίοι μέχρι και σήμερα είναι οι υπεύθυνοι για τη φροντίδα των κοιμητηρίων τους.
Τα συμμαχικά νεκροταφεία εκτείνονται σε μια περιοχή 350 στρεμμάτων δίπλα στα κοιμητήρια της Αγίας Παρασκευής, του καθολικού νεκροταφείου Αγίου Βικεντίου του Παύλου, που δημιουργήθηκε μεταξύ του 1860 και του 1867, και δίπλα στο πρώτο στρατιωτικό νοσοκομείο της εποχής στη Μονή Λαζαριστών.
Οι τοιχογραφίες του καθολικού παρεκκλησιού με τους αγγέλους
Τα γαλλικά κοιμητήρια
Στην είσοδο του Γαλλικού Τομέα υπάρχει το καινούργιο μουσείο, πρώην κατοικία του φύλακα, που διαμόρφωσε το Γαλλικό Προξενείο στην Ελλάδα στο πλαίσιο της ολικής ανακαίνισης του γαλλικού τμήματος (2011-2013). Στις αίθουσες του μουσείου υπάρχει αρχειακό υλικό με κείμενα και φωτογραφίες στα ελληνικά, στα γαλλικά και στα σερβικά, με διαδραστική πρόσβαση σε βίντεο με προβολή ντοκιμαντέρ.
Οι γαλλικοί τάφοι κοσμούνται με έναν σταυρό και είναι χαλικόστρωτοι, ενώ σε κάποιους υπάρχουν διακριτικά, όπως m για τους πεσόντες από τη Μαδαγασκάρη και την Ινδοκίνα (398), s από την αποικιοκρατία της Σενεγάλης (1.222), Α για τους τάφους των Βορειοαφρικανών (343) και αστέρι για τους τάφους των Εβραίων.
Περίπου στο κέντρο του Γαλλικού Τομέα υπάρχει ένα καθολικό παρεκκλήσι γοτθικού ρυθμού, που χτίστηκε τον Νοέμβριο του 1921. Μέσα υπάρχουν διάφορα ενθύμια, πλακέτες, αναμνηστικά αφιερώματα και φωτογραφίες, ενώ έκπληξη προκαλούν οι τοιχογραφίες που απεικονίζουν αγγέλους.
Οι Σέρβικοι τάφοι
Το κενοτάφιο – μνημείο των Σέρβων
Στον Σερβικό Τομέα είναι χαρακτηριστικό το μεγαλοπρεπές μνημείο, όπου σε σκευοφυλάκια βρίσκονται 5.580 στρατιώτες, ενώ στο υπόλοιπο εσωτερικό υπάρχουν φωτογραφίες, σημαίες, αναμνηστικά, πηλίκια και αφιερώματα. Πρόκειται στην ουσία για ένα παρεκκλήσι που αποτελεί προσκύνημα για τους εκατοντάδες Σέρβους που το επισκέπτονται, ενώ κατεβαίνοντας τη σκάλα του μνημείου βρίσκεται το κενοτάφιο με τα αφιερώματα και τα σκευοφυλάκια, που σε κάποια από αυτά υπάρχουν και φωτογραφίες των νεκρών.
Τα Ρώσικα κοιμητήρια με τις πλάκες
Ο φύλακας του μνημείου
Παρών εκεί σχεδόν πάντα είναι ο 90χρονος Γιώργος, κατά κόσμον Djordie Mihailovic, εγγονός του πρώτου φύλακα του μνημείου που πολέμησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Την παράδοση συνέχισε ο πατέρας του και έπειτα ο κος Γιώργος, που μέχρι σήμερα ξεναγεί τους Σέρβους επισκέπτες.
Τα βρετανικά κοιμητήρια
Οι τάφοι της Βρετανικής Κοινοπολιτείας ξεχωρίζουν με τη διαμόρφωση του χώρου που είναι στρωμένος με γρασίδι και εκατέρωθεν των πλακών υπάρχουν λουλούδια φυτεμένα με ιδιαίτερη φροντίδα. Πάνω σε κάθε πλάκα αναγράφεται το όνομα του στρατιώτη, η ηλικία του και το τάγμα στο οποίο ανήκε. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι περισσότεροι στρατιώτες και στα 5 νεκροταφεία είχαν πολύ μικρή ηλικία όταν σκοτώθηκαν στη μάχη (18 -33 χρόνων). Στα βρετανικά νεκροταφεία ξεχωρίζει ο τάφος της νοσοκόμας Katharine Mary Harley (1855-1917), που σκοτώθηκε στον βομβαρδισμό του Μοναστηρίου στις 17 Μαρτίου 1917. Οι Σέρβοι τίμησαν την Harley με μια επιγραφή στον τάφο της που γράφει: «Αντί για λουλούδια η ευγνωμοσύνη των Σέρβων θα ανθίζει για να θυμίζει τις πράξεις αγάπης αυτής της γυναίκας. Το όνομά σας θα μείνει αθάνατο από γενιά σε γενιά».
Τα Ιταλικά κοιμητήρια με την μεταλλική πλακέτα
Η περιπέτεια του ρωσικού νεκροταφείου
Ο Ρωσικός Τομέας αποτελείται από λίθινους σταυρούς γραμμένους στο κυριλλικό αλφάβητο σε ένα τμήμα του, ενώ σε άλλο υπάρχουν πλάκες εγκάρσια στο έδαφος.
Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οι Γερμανοί κατέστρεψαν το ρωσικό νεκροταφείο και στη θέση του έθαψαν τους δικούς τους νεκρούς. Την δεκαετία του ’50 υπεγράφη συμφωνία και τα λείψανα των Γερμανών μεταφέρθηκαν στην πατρίδα τους και αποκαταστάθηκαν οι ρωσικοί τάφοι. Το 2000 τοποθετήθηκε ένα μνημείο από μαύρο γρανίτη, για να τιμηθούν όλοι οι ρωσικής καταγωγής νεκροί του Μεγάλου Πολέμου, έργο του γλύπτη Γιώργου Κικότη.
Οι Ιταλοί
Τα ιταλικά κοιμητήρια είναι περιφραγμένα με κάγκελα σε μια έκταση με πολλά κυπαρίσσια. Οι λίθινοι σταυροί ξεχωρίζουν με τη μεταλλική πλακέτα στο κέντρο, όπου αναγράφεται το όνομα του στρατιώτη. Στον χώρο υπάρχουν 3 μνημεία, με τον ένστολο στρατιώτη να ξεχωρίζει, ενώ απέναντί του βρίσκεται ένα μαρμάρινο ανοιχτό παρεκκλήσι που στο κέντρο του υπάρχει μαρμάρινη τράπεζα (βωμός).
Το Ζέιτενλικ αποτελεί ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας όχι μόνο της Θεσσαλονίκης, όχι μόνο της Μακεδονίας, αλλά και όλης της ανθρωπότητας. Η Θεσσαλονίκη σήμερα τιμά τους νεκρούς που έπεσαν στις μάχες των χαρακωμάτων, με την ευχή ποτέ ξανά η ανθρωπότητα να μη ζήσει την αγριότητα του πολέμου.
Από το φύλλο της THESSNEWS #125 (29/09/2018-30/09/2018)
