Ο αρχαϊκός ναός της πλατείας Αντιγονιδών, το Πάνθεον της Θεσσαλονίκης, θα καταχωθεί λόγω μεγάλου κόστους. Αν και δεν υπήρξε ποτέ μελέτη για το κόστος ανασκαφής και ανάδειξης του ναού, το υπουργείο Πολιτισμού αποφάσισε την προσωρινή κατάχωση έπειτα από την αδυναμία απαλλοτρίωσης του οικοπέδου αλλά και τα προβλήματα στατικότητας που πρόεκυψαν σε όμορη πολυκατοικία με το οικόπεδο.
Κοστοβόρα η ανασκαφή
Σύμφωνα με τον προϊστάμενο τμήματος Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων, Αστέριο Λιούτα, «Μια ανασκαφή που θα αποκαλύψει όλο τον ναό είναι κοστοβόρα. Τα in situ μπορούν να αναδειχθούν με κάποιον τρόπο, αλλά δεν έχει νόημα, γιατί είναι πολύ αποσπασματικά και δεν είναι κατανοητά έτσι στον κόσμο. Καλύτερα να καταχωθούν και να προστατευθούν και από πάνω να κάνουμε κάτι με εποπτικό υλικό για να βλέπει ο κόσμος τι υπάρχει από κάτω».
Στα δικαστήρια η απαλλοτρίωση του οικοπέδου
Πριν έναν μήνα εκδικάστηκε η υπόθεση απαλλοτρίωσης του οικοπέδου, με τους ιδιοκτήτες να ζητούν το διπλάσιο ποσό επί της τιμής μονάδος που δίνει το υπουργείο Πολιτισμού. Η πρόταση του υπουργείου είναι 778.000 ευρώ για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου – 3.150 ανά τμ επί συνόλου 247 τμ,- ενώ οι ιδιοκτήτες αξιώνουν και αποζημίωση για απολεσθέντα κέρδη λόγω της αδυναμίας χρήσης του τα τελευταία 18 χρόνια. Από το 2000 υπάρχει δικαστική διαμάχη για την απαλλοτρίωση του οικοπέδου όταν ανακαλύφθηκε το ανατολικό μέρος της κρηπίδας του Ναού, κατά τη διάρκεια κατεδάφισης οικοδομής για να ανεγερθεί πολυκατοικία. Έκτοτε οι ιδιοκτήτες του οικοπέδου επανήλθαν το 2009 ζητώντας άδεια για δημιουργία παρκινγκ με τις ευλογίες της τότε δημοτικής αρχής που βεβαίωνε ότι δεν θίγεται η λειτουργία της πλατείας.
Αδιαφορεί ο Δήμος Θεσσαλονίκης
Για το θέμα της κατάχωσης του ναού ο δήμος Θεσσαλονίκης δεν έχει κάνει καμία δήλωση ούτε και κάποια ενέργεια για την ανάδειξή του, αν και το 2012 υπήρξε προγραμματική σύμβαση η οποία δεν υπογράφτηκε ποτέ, μεταξύ του τμήματος των αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ, του Δήμου Θεσσαλονίκης και του Υπουργείου Πολιτισμού, έτσι ώστε να αναλάβει ο καθείς από έναν τομέα, να γίνει έρευνα και να υλοποιηθεί η αποκάλυψη του ναού.
«Yψηλή προστιθέμενη τουριστική αξία»
Για το χρονικό ενός προαναγγελθέντος εγκλήματος απαξίωσης, εγκατάλειψης, ουσιαστικής αδιαφορίας όλων των εμπλεκόμενων, και κυρίως του Δήμου Θεσσαλονίκης κάνει λόγο η δημοτική παράταξη «Μένουμε Θεσσαλονίκη Ούτε Φυγή Ούτε Υποταγή». «Ο ναός της Αφροδίτης αποτελεί μια μείζονα “πολιτιστική επένδυση”, που μπορεί να γίνει στην πόλη. Η αναστήλωσή του όχι μόνον θα αλλάξει το χαρακτήρα της περιοχής και θα παράγει “υψηλή προστιθέμενη τουριστική αξία”, αλλά θα συμβάλει ουσιαστικά στην ολοκλήρωση του ιστορικού αποτυπώματος της Θεσσαλονίκης προσφέροντας in situ την εμπειρία ενός επιβλητικού μνημείου που η κατασκευή του ανάγεται πριν από την ίδρυσή της, τον 5ο αιώνα π.Χ».
Η «ερωτική» πόλη θάβει τη θεά του Έρωτα
Ο δημοτικός σύμβουλος Μάκης Κυριζίδης έθεσε το θέμα στο προηγούμενο συμβούλιο δηλώνοντας «Σε κάθε άλλη γωνιά του πλανήτη η είδηση και μόνο ενός ενδεχόμενου τέτοιου πλούτου θα είχε κινητοποιήσει φορείς και πολίτες, αλλά κυρίως κυβέρνηση – αυτοδιοίκηση που θα το αναδείκνυαν και θα το χρησιμοποιούσαν ως trademark παγκοσμίως. Ως “Θεσσαλονίκη Θετικά” θα επαναφέρουμε τόσο στο Δημοτικό Συμβούλιο όσο και στους αρμόδιους κρατικούς φορείς το θέμα της ανάκλησης της απόφασης κατάχωσης. Η Θεσσαλονίκη δεν δύναται να αυτοκτονεί, δεν νοείται εν έτει 2018 να μην αρπάζει τέτοιες ευκαιρίες ανάδειξης της ιστορίας της, ανάδειξης του πολιτισμού της, ενώ ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο αναδεικνύονται ελάχιστης σημασίας σε σύγκριση με τον Ναό της Αφροδίτης μνημεία και «γείτονες» κατασκευάζουν σύγχρονα για να μας πείσουν για την “ελληνικότητά” τους».
«Προσωρινή» κατάχωση του ναού
Τον Σεπτέμβριο του 2012 το ΚΑΣ (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο) αποφάσισε ομόφωνα την προσωρινή κατάχωση των αρχαίων καταλοίπων που αποκαλύφθηκαν στο οικόπεδο επί των οδών Δημητρίου Καραολή 32 και Αντιγονιδών 38 στη Θεσσαλονίκη, διότι κρίθηκε ως αποτελεσματικότερη για την προστασία τόσο του μνημείου και των περιοίκων, όσο και των ομόρων οικοδομών και των πρανών του ανασκαμμένου οικοπέδου, μέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας απαλλοτρίωσής του, οπότε και θα ακολουθήσει η εφαρμογή μόνιμων μέτρων αντιστήριξης, η συντήρηση και η ανάδειξη του μνημείου.
«Το μνημείο δεινοπαθεί από τους περίοικους από τους διερχόμενους και από τη βλάστηση. Το μικρό κομμάτι του οικοπέδου θα καλυφθεί με γεωύφασμα, θα πέσει χώμα και θα γίνει πασσαλόπηξη για να στερεωθεί η όμορη πολυκατοικία. Οι πάσσαλοι θα μπουν σε σημεία που δεν θα αλλοιωθούν τα αρχαία και η προσωρινή κατάχωση θα γίνει για λόγους προστασίας του αρχαίου. Θα γίνει ένας χώρος όπου θα τοποθετηθεί πληροφοριακό υλικό σχετικά με τον ναό, αφού τελειώσουν οι διαδικασίες απαλλοτρίωσης, κατάχωσης και πασσαλόπηξη. Εκ των πραγμάτων, μέχρι να βγει η απόφαση του δικαστηρίου και τελεσιδικίσει η υπόθεση δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι» προσθέτει ο Α. Λιούτας.
Να σημειωθεί ότι όταν το 2014 ξεκίνησαν οι ενέργειες για την τοποθέτηση πασσάλων, οι κάτοικοι της περιοχής ξεσηκώθηκαν και εμπόδισαν τη διαδικασία, για να μη «θαφτεί» ο ναός.
Ανάδειξη του μνημείου
Το 2006 με πρωτοβουλία του αρχιτέκτονα- αρχαιολόγου Γιώργου Καραδέδου έγινε έρευνα για την ανάδειξη του μνημείου χωρίς να θίγει καθόλου τη λειτουργία της πλατείας Αντιγονιδών.
Σύμφωνα με τη μελέτη, η πλατεία Αντιγονιδών διαμορφώνεται σε δύο επίπεδα, το σημερινό και το αρχαίο. Μικρό τμήμα της οδού Διοικητηρίου και της πλατείας Αντιγονιδών μπορεί να διαμορφωθεί σε αερογέφυρα για να δοθεί η δυνατότητα να παραμείνει ο ναός ορατός στο σύνολό του και να αναστηλωθεί. Στα σόκορα των όμορων στο υπό απαλλοτρίωση οικόπεδο πολυκατοικιών μπορούν να τοποθετηθούν γιγαντοαφίσες με πληροφόρηση για το μνημείο, η ολοκλήρωση της μορφής του οποίου, εκτός από την αναστήλωση, μπορεί να επιτυγχάνεται με ολογράμματα. «Είναι άκρως ενδιαφέρουσα αυτή η πρόταση, καθώς δίνεται η δυνατότητα στην καρδιά της ελληνιστικής, ρωμαϊκής και βυζαντινής Θεσσαλονίκης να ξεπροβάλλει αναστηλωμένος ένας αρχαϊκός ναός, του οποίου οι διαστάσεις και οι αξίες μπορούν άνετα να ανταγωνισθούν το μέγεθος και το πλήθος των σύγχρονων πολυκατοικιών» τονίζει ο Γ. Καραδέδος.
Ο Αρχαϊκός Ναός
Ο Αρχαϊκός ναός αποκαλύφθηκε το 1936 κατά τη διάρκεια εκσκαφής για την ανέγερση οικοδομής. Τότε αποκαλύφθηκαν τα αρχιτεκτονικά μέλη και τμήματα αγαλμάτων του ναού, τα οποία κάποια θάφτηκαν στον ανασκαμμένο χώρο και κάποια στην αυλή της Ροτόντας. Το 2000 τα ταυτισμένα αρχιτεκτονικά μέλη του αποφασίστηκε να εκτεθούν στο αρχαιολογικό μουσείο.
Ο ναός χρονολογείται περίπου τον 6ο αιώνα π.X. και θεωρείται ότι ήταν εξάστυλος. Το πραγματικό ύψος των κιόνων ξεπερνούσε τα 7 μέτρα και θεωρείται ότι ήταν λατρευτικός ναός αυτοκρατόρων, διότι βρέθηκαν τα αγάλματα της θεάς Ρώμης, του Διός Αιγίοχου και αυτοκρατόρων τα οποία μαζί με τα αρχιτεκτονικά μέλη εκτίθενται σήμερα στο αρχαιολογικό μουσείο Θεσσαλονίκης.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Κλασσικής Aρχαιολογίας, Γ. Μπακαλάκη, ίσως πρόκειται για τον ναό του Θερμαίου Διονύσου, ενώ σύμφωνα με πιο πρόσφατες απόψεις του καθηγητή Βουτυρά, πρόκειται μάλλον για τον αρχαϊκό ναό της Αφροδίτης που βρισκόταν στην Αινεία (σημερινή Νέα Μηχανιώνα) και μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη στα Ρωμαϊκά χρόνια. Μία άλλη άποψη υποστηρίζει ότι ο υστεροαρχαϊκός ναός προϋπήρχε στην γωνία των οδών Καραολή και Δημητρίου και Αντιγονιδών ή στο εγγύς περιβάλλον τους και ανοικοδομήθηκε ξανά κατά τη ρωμαϊκή περίοδο με υλικά της εποχής και της περιοχής, για να μετατραπεί σε ναό αυτοκρατορικής λατρείας.
Από το φύλλο της THESSNEWS #136 (15/12/2018-16/12/2018)
