Στην ανατολική περιοχή των «εξοχών», κρυμμένη πίσω από τον ψηλό μαντρότοιχο και τις φυλλωσιές των δέντρων, βρίσκεται για περισσότερο από έναν αιώνα η Villa Morpurgo ή αλλιώς η οικία Ζαρντινίδη.
Το πανέμορφο αρχοντικό φαίνεται να μην ακολουθεί τη μοίρα των περισσότερων διατηρητέων της Θεσσαλονίκης, που είτε είναι παρατημένα και εγκαταλειμμένα είτε ρημάζουν από την αδιαφορία της πολιτείας, η οποία αδυνατεί να προστατεύσει και να διαφυλάξει τα στολίδια της που φέρουν ιστορία χρόνων.
Πλέον… βίλα Σαββίδη
Η βίλα Ζαρντινίδη (πρώην Morpurgo), βρίσκεται στην οδό Χαιρώνειας 16, αποτελεί συνέχεια της βίλας Αλλατίνι και παράλληλα συνδέεται με τη γειτονική συνοικία «Ουζιέλ», στην κοσμοπολίτικη περιοχή των εξοχών.
Στα χρόνια που πέρασαν, στο εμβληματικό διατηρητέο φιλοξενήθηκαν μεγάλες προσωπικότητες όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο «αυτοκράτορας» της μεγάλης αυτοκινητοβιομηχανίας FIAT, Τζιάνι Ανιέλι.
Το κτήριο εγκαταλείφτηκε πριν περίπου 8 χρόνια και από το 2013 πέρασε στα χέρια του ισχυρού άντρα της πόλης Ιβάν Σαββίδη, έναντι 2,7 εκατ. ευρώ. Πριν έναν χρόνο, η Γενική Διεύθυνση Αναστήλωσης Μουσείων και Τεχνικών έργων ενέκρινε την αρχιτεκτονική μελέτη για την αποκατάσταση και εκ νέου χρήση της βίλας ως ιδιωτική λέσχη καθώς επίσης και τη διαμόρφωση του προστατευόμενου περιβάλλοντος χώρου.
Η ιστορία
Το πανέμορφο αρχοντικό χτίστηκε πριν το 1906 σε σχέδια του Ιταλού αρχιτέκτονα Vitaliano Poselli, πίσω από την αποθήκη τροχιοδρομικών, πλησίον της βίλας Αλλατίνη, στη συμβολή των οδών Χαιρώνειας και Πλούτωνος. Ιδιοκτήτρια της βίλας ήταν η Εβραία Ιταλίδα υπήκοος Φανή Ουζιέλ, σύζυγος του διευθυντή των μύλων Αλλατίνη, Moise Morpurgo. Το 1948, μετά τον θάνατο της ιδιοκτήτριας, το ακίνητο περιέρχεται στον γιο της, Γεώργιο Morpurgo, έπειτα από απόφαση του Υπουργείου Οικονομικών, αφού είχε «τεθεί υπό τη μεσεγγύηση του ελληνικού δημοσίου ως εχθρική περιουσία».
Το 1952 αγοράζει το κτήριο ο Νικόλαος Ζαρντινίδης, πολιτικός, υπουργός Δημοσίων έργων επί πρωθυπουργίας Κωνσταντίνου Καραμανλή 1977-1980 και αντιπρόσωπος της μεγάλης αυτοκινητοβιομηχανίας Fiat στη Βόρεια Ελλάδα.
Μέχρι το 1952 στεγαζόταν στη βίλα το ΠΙΚΠΑ και τα τελευταία χρόνια πριν την εγκατάλειψή του παραχωρήθηκε στο Ωδείο Βορείου Ελλάδος και ανακαινίστηκε το κτήριο και ο περιβάλλον χώρος.
Για δυο χρόνια λειτούργησε σε χώρους του κτηρίου bar–εστιατόριο.
Το κτήριο εγκαταλείφθηκε τελείως το 2011, με τα σημάδια της φθοράς να γίνονται εμφανή τόσο εξωτερικά του κτίσματος, όσο και στον αύλειο χώρο.
Το 1984 η βίλα Morpurgo και η γειτονική συνοικία Ουζιέλ χαρακτηρίζονται με υπουργική απόφαση ως έργα τέχνης που χρειάζονται ειδική κρατική προστασία.
Η πρώτη ανακαίνιση 1951
Αν και ο τελευταίος ιδιοκτήτης, Ν. Ζαρντινίδης, το 1951 έκανε πολλές αλλαγές στην αρχική μορφή και κάτοψη του κτηρίου, η βίλα δεσπόζει με το εκλεκτιστικό της στυλ. Σύμφωνα με το σχέδιο κάτοψης του 1951, η βίλα χαρακτηρίζεται ως ημιτριώροφο πλινθόκτιστο κτίσμα, με υπόγειο, μεγάλη κεραμοσκεπή και μεγάλο κήπο. Στο υπόγειο διαθέτει μαγειρείο, πλυντήριο, 5 δωμάτια και χωλ.
Στον πρώτο όροφο υπάρχουν 2 χωλ, 6 δωμάτια, αίθουσα λουτρού και «αποχωρητηρίου» και ο δεύτερος όροφος διαμορφώνεται με 3 δωμάτια, χωλ και λουτρό-αποχωρητήριο, ενώ στο υπερώο υπάρχει σοφίτα.
Έργο τέχνης
Το αρχοντικό ακολουθεί το τυπικό σχέδιο των αστών της εποχής, με τον κεντρικό επιμήκη χώρο γύρω από τον οποίο τοποθετούνται όλα τα δωμάτια. Οι παρεμβάσεις ανακαίνισης αλλοίωσαν τους εξώστες των ορόφων στις δυο πλαϊνές πλευρές του κτίσματος, οι οποίοι έκλεισαν με νέες κατασκευές. Το μπαλκόνι που προστέθηκε και στους δύο ορόφους, το οποίο υποστυλώνεται με μπετόν, φαίνεται να αλλοιώνει την όψη προς την οδό Θέρμης.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα διακοσμητικά στοιχεία της βίλας, με εμφανείς επιρροές από την Art Nouveau. Αυτό παρατηρείται στα φυτικά κοσμήματα από σουβά που παρατηρούνται στα πλαίσια των παραθύρων, στα κιγκλιδώματα του εξώστη και στην κύρια όψη προς την οδό Χαιρώνειας. Αντίστοιχα τα φυτικά κοσμήματα διαμορφώνουν τις πόρτες και τις κάσες στο εσωτερικό του σπιτιού. Περιμετρικά του κτίσματος παρατηρείται περίτεχνη ξύλινη διακοσμητική κορνίζα που έχει υποστεί σοβαρές φθορές.
Η αποκατάσταση της βίλας
Η εταιρεία συμφερόντων του νέου ιδιοκτήτη Ιβάν Σαββίδη, Dimera Land & Property Investments, ανέλαβε το έργο αποκατάστασης και αξιοποίησης με κόστος 2,5 – 3 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με την απόφαση της ΓΔΑΜΤΕ και τη σύμφωνη γνώμη του Τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Κεντρικής Μακεδονίας, οι εργασίες αποκατάστασης και αξιοποίησης της βίλας δεν θα αλλοιώσουν τη μορφή του διατηρητέου κτηρίου και του περιβάλλοντα χώρου, αντιθέτως θα διασφαλιστεί η προστασία τους και θα αναδειχθούν τόσο τα παρακείμενα διατηρητέα κτίσματα της Βίλας Αλλατίνι αλλά και του οικιστικού συγκροτήματος «Ουζιέλ».
Υποσημείωση:
Πληροφορίες από το βιβλίο «Νεώτερα μνημεία της Θεσσαλονίκης», ΥΠ και ΥΠ.Β.Ε, 2003
Από το φύλλο της THESSNEWS #95 (03/03/2018-04/03/2018)
