Το παλιό δημαρχείο της Θεσσαλονίκης, γνωστό ως Καραβάν Σαράι, περιμένει την ολοκλήρωση της στάσης «Βενιζέλου» του Μετρό για να πουληθεί! Στη μεγάλη είσοδό του, επί της οδού Βενιζέλου, έχει μπει το πωλητήριο που γράφει «Διατίθενται 4 όροφοι, 1.450 τ.μ. έκαστος».
Εδώ και καιρό υπάρχει ενδιαφέρον αγοράς του επιβλητικού κτιρίου από επενδυτές αλλά δεν τα βρίσκουν με τους ιδιοκτήτες. Η κατασκευή της στάσης μετρό «Βενιζέλου» βρίσκεται σε εξέλιξη (αν τελικά γίνει…) και είναι αυτή που θα καθορίσει τελικά το επενδυτικό ενδιαφέρον. Η Αττικό Μετρό Α.Ε. που έχει αναλάβει το έργο επιμένει ότι έχει βρεθεί λύση με τα αρχαία και ότι το έργο θα ολοκληρωθεί το 2023. Υπάρχουν όμως φωνές που επιμένουν ότι αυτό δεν πρόκειται να γίνει διότι δεν έχει βρεθεί βιώσιμη λύση.
Το Καραβάν Σαράι, έκτασης 20.000 τ.μ., καλύπτει ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο μεταξύ των οδών Βαμβακά-Βενιζέλου-Ιουστινιανού και Ρέμπελου. Αποτελείται από τέσσερις ορόφους, 2.516 τ.μ. έκαστος, ένα ισόγειο και δυο υπόγεια. Στο ισόγειο υπάρχουν πολλά εμπορικά καταστήματα, όλο το υπόγειο είναι ιδιωτικό πάρκινγκ αυτοκινήτων ενώ στους ορόφους υπάρχουν κάποια γραφεία σε χρήση και πολλά εγκαταλελειμμένα, αφημένα τελείως στην τύχη τους.
Το κτίριο χρήζει εκτεταμένων επεμβάσεων αποκατάστασης και αναβάθμισης διότι από ότι φαίνεται η εγκατάλειψη και η αδιαφορία προκάλεσε πολλές φθορές στο εσωτερικό του.
Σαράι… ναρκωτικών
Η ελεύθερη πρόσβαση από την οδό Ιουστινιανού και Βενιζέλου σε ένα αρκετά μεγάλο μέρος του κτιρίου, επέτρεψε σε άτομα να γίνει στέκι ναρκομανών. Δεκάδες χρησιμοποιημένες σύριγγες και διάφορα σύνεργα χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών, μαζί με σκουπίδια και πολλά περιττώματα συνυπάρχουν στους κοινόχρηστους χώρους, στις σκάλες και στους διαδρόμους.
Στους σκοτεινούς διαδρόμους αντικρίζει κανείς την πλήρη εγκατάλειψη με αρκετά άδεια γραφεία με σπασμένες πόρτες, μπάζα και σκουπίδια. Ταυτόχρονα σε άλλα σημεία του κτιρίου υπάρχουν καλοδιατηρημένοι χώροι με πόρτες ασφαλείας και γραφεία σε χρήση που δημιουργούν ένα οξύμωρο αίσθημα σε όλη την εικόνα εγκατάλειψης.
Η ιστορία
Το κτίριο του Καραβάν Σαράι χτίστηκε στην ίδια θέση που κάποτε υπήρχε το ιστορικό χάνι Καραβάν-Σαράι πίσω από το μνημείο του 15ου αιώνα Χαμζά Μπεή Τζαμί το γνωστό ως Αλκαζάρ.
Μετά την καταστροφή του κτιρίου εκπονήθηκε μελέτη το 1923 από τον αρχιτέκτονα, Δελλαδέστιμα, που προέβλεπε την κατασκευή 3 ορόφων και ισογείου με την προϋπόθεση την προσαρμογή στη μορφή του Καραβάν Σαράι.
Τον Ιούνιου του 1924 το οικόπεδο περιήλθε από την ιδιοκτησία του δημοσίου στους Ιωάννη Σαπουντζή, Νικόλαο Κουκουφλή, Γιούζα Βαρσάνο και στους αδελφούς Λάζαρο και Ευάγγελο Πανταζίεβιτς. Στην οικοδομική άδεια που εκδόθηκε την ίδια χρονιά υπήρχε μεταξύ άλλων ο όρος να διατηρηθούν τα ερείπια του παλιού κτίσματος, να είναι ορατά τα λείψανα του βυζαντινού μνημείου και να διατηρηθεί η αρχιτεκτονική διάταξη του χαρακτήρα καραβάν-σαράι.
Τελικά κατεδαφίστηκε πλήρως ό,τι απέμεινε από το παλιό μνημείο και η τελευταία μελέτη εκπονήθηκε για κατασκευή ξενοδοχείου. Το 1924 κτίζεται ισόγεια οικοδομή επί της Βενιζέλου με Βαμβακά και το 1932 εκδίδεται άδεια προσθήκης κατ’ επέκταση σε όλο το οικόπεδο. Η μελέτη, ενώ προέβλεπε μεγαλύτερο ύψος κατά παρέκκλιση, σύμφωνα με τους τότε όρους δόμησης, τελικά δεν εφαρμόστηκε λόγω διαμαρτυρίας των περιοίκων ενώ οι ιδιοκτήτες απαιτούσαν την εκμετάλλευση χωρίς να εφαρμόσουν την μελέτη.
Έργο τέχνης «Καραβάν Σαράι»
Επί περίπου 20 χρόνια το κτίριο ήταν ημιτελές λόγω δικαστικής διαμάχης με τους εργολάβους. Το 1950 η ιδιοκτησία πέρασε σε άλλα χέρια και ολοκληρώθηκε η κατασκευή. Από το 1958 ως το 2010 το «Καραβάν Σαράι» φιλοξένησε το Δημαρχείο Θεσσαλονίκης. Το 1983 το Υπουργείου Πολιτισμού με ΦΕΚ (622/Β/1983) χαρακτήρισε το κτίριο ως έργο τέχνης που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία. Σύμφωνα με το Φεκ πρόκειται για «χαρακτηριστικό δείγμα της αρχιτεκτονικής των αναζητήσεων των πρώτων δεκαετιών του αιώνα. Είναι λιτό με κυβιστική έκφραση και αναπτύσσεται σε στάθμες. Οι όψεις του είναι ασύμμετρες σαν αποτέλεσμα της λειτουργικής του οργάνωσης. Μοναδική διακόσμηση του η οδοντωτή ταινία που περιβάλλει τα ανοίγματα του ημιώροφου καθώς και η διακόσμηση των κύριων κεντρικών εισόδων με τους κιονίσκους και το τοξωτό υπέρθυρο. Εκτός από το ενδιαφέρον που παρουσιάζει το ίδιο το κτίριο έχει και αξιόλογη θέση δίπλα στο διατηρητέο μνημείο Χαμζά μπεή Τζαμί».
Το κτίριο που έγινε ταινία
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, την περίοδο 1946-1949, οι οικογένειες που εκδιώχθηκαν από τις αγροτικές περιοχές της Μακεδονίας φιλοξενήθηκαν στο κτίριο παρ’ ότι ήταν ημιτελές. Υπήρχε μόνο ο σκελετός του από μπετόν, χωρίς πόρτες και παράθυρα και καλύφθηκε με σεντόνια και υφάσματα για να προστατευτούν οι φιλοξενούμενοί του.
Στην ταινία του Τάσου Ψαρρά «Καραβάν Σαράι» (1986) περιγράφονται τα γεγονότα εκείνης της περιόδου, αν και τα γυρίσματα έγιναν σε Ελευθερούπολη, Καβάλα, Κομοτηνή και Αττική.
- Η ασπρόμαυρη φωτογραφία είναι από το βιβλίο του Βασίλη Κολώνα, «Εκατό χρόνια φιλοξενίας. Τα ξενοδοχεία της Θεσσαλονίκης (1914 -2014) εκδ. University Studio Press, 2015
Από το φύλλο της THESSNEWS #149 (16/03/2019-17/03/2019)
