Η Θεσσαλονίκη αντιστάθηκε κατά της χούντας και είχε το δικό της Πολυτεχνείο. Χιλιάδες φοιτητές βρέθηκαν το βράδυ της Παρασκευής 16 Νοεμβρίου μέσα στην Πολυτεχνική Σχολή της Θεσσαλονίκης, για να δώσουν τον δικό τους αγώνα ενάντια στη δικτατορία. Τα ξημερώματα του Σαββάτου 17 Νοεμβρίου 1973 εκατοντάδες φοιτητές αναγκάστηκαν με την απειλή των όπλων να εγκαταλείψουν την κατάληψη και βρέθηκαν για μέρες στα κρατητήρια και τα αστυνομικά τμήματα, ενώ άλλοι φυλακίστηκαν.
Η Πολυτεχνική Σχολή της Θεσσαλονίκης βρισκόταν τότε απομακρυσμένη από τον αστικό ιστό της πόλης. Γύρω από τη σχολή δεν υπήρχαν γραφεία, καταστήματα ή πολυκατοικίες, μόνο άλλες σχολές του πανεπιστημίου.
Η πόλη ήταν αστυνομοκρατούμενη με σκληρούς ελέγχους, περισσότερο ακόμα και από την Αθήνα, μια Θεσσαλονίκη που είχε ζήσει την ιστορία του παρακράτους με δολοφονίες και συλλήψεις. Παντού κυριαρχούσε ο φόβος, χωρίς να λείπουν οι οργανώσεις κατά της δικτατορίας.
Την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου έπειτα από την κατάληψη της Πολυτεχνικής στην Αθήνα, οι φοιτητές της Θεσσαλονίκης αποφασίζουν να κάνουν κατάληψη στο Πολυτεχνείο. Από το απόγευμα άρχισαν να συρρέουν στη σχολή χιλιάδες φοιτητές και δημιουργήθηκαν ολιγομελείς επιτροπές, οι οποίες αποφάσιζαν για την πορεία των κινητοποιήσεων.
3.000 φοιτητές μέσα στο Πολυτεχνείο
Ο Ιωάννης Γκιργκούδης, συνταξιούχος μαθηματικός σήμερα, έζησε ως φοιτητής το ωμό και φασιστικό καθεστώς της δικτατορίας, φυλακίστηκε το 1968 σε ηλικία 24 χρονών ως μέλος των οργανώσεων Λαμπράκη και Ρήγας Φεραίος και αποφυλακίστηκε το 1973. Έζησε τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και περιγράφει τη νύχτα της 17ης Νοέμβρη στη Θεσσαλονίκη. «Τον Νοέμβριο έχουμε την κατάληψη στο Πολυτεχνείο της Αθήνας, πληροφορούμαστε τα γεγονότα και αποφασίζουμε να κάνουμε κάτι αντίστοιχο και στη Θεσσαλονίκη. Παράλληλα, τέτοιες κινήσεις έγιναν και στα Γιάννενα και στην Πάτρα.
«Η απόφαση είχε παρθεί και εγώ πήγα το απόγευμα της Παρασκευής στο Πολυτεχνείο. Μας παρακολουθούσαν οι πάντες. Εγώ κάθε μέρα έξω από το σπίτι μου σε 24ωρη βάση είχα ασφαλίτες. Συγκροτήθηκαν επιτροπές κατά σχολή, όπως και επιτροπές φύλαξης των εργαστηρίων και επιτροπή Τύπου, που οι φοιτητές της Πολυτεχνικής έστησαν έναν ραδιοφωνικό σταθμό, ο οποίος εξέπεμπε στους 1.450 χιλιοκύκλους και καλούσε τον κόσμο σε συμπαράσταση και κινητοποίηση. Μέσα στο Πολυτεχνείο υπήρχαν φοιτητές διαφόρων σχολών. Πρέπει να ήμασταν πάνω από 3.000 φοιτητές. Τα κύρια αιτήματα ήταν πολιτικά: «Να φύγει η δικτατορία», «ελεύθερες εκλογές», «αποκατάσταση της δημοκρατίας», «να φύγει η χώρα από το ΝΑΤΟ» κτλ. Κατά τις 6, 7 το απόγευμα εμφανίστηκαν και πολίτες που μας συμπαραστέκονταν. Το βράδυ γύρω στη 1 μετά τα μεσάνυχτα η αστυνομία και ο στρατός άρχισε να διώχνει το συγκεντρωμένο πλήθος, περικύκλωσαν το Πολυτεχνείο και δύο τανκς παρατάχθηκαν στην είσοδο. Παράλληλα, είχαμε επικοινωνία με την Αθήνα και μαθαίναμε τα γεγονότα που συνέβαιναν εκεί.
Η αστυνομία μάς ζητάει να αποχωρήσουμε. Εμείς ζητάμε την παρέμβαση εισαγγελέα για να φύγουμε ασφαλείς. Ο εισαγγελέας ήρθε και υποσχέθηκε φωνάζοντας με την ντουντούκα ότι κανείς δεν θα πάθει τίποτα, κάτι το οποίο δεν συνέβη. Κατά τις 3 το ξημέρωμα αρχίσαμε να βγαίνουμε, μπήκαν μπροστά τα τανκς και οι ασφαλίτες διάλεγαν ποιους θα έπιαναν. Έγιναν πάρα πολλές συλλήψεις. Δεν χωρούσαμε στα κρατητήρια και στα αστυνομικά τμήματα. Ήταν όλα ασφυκτικά γεμάτα».
Συλλήψεις και φυλακή
Η Ρία Καλφακάκου, καθηγήτρια της Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ και επικεφαλής της δημοτικής παράταξης « Θεσσαλονίκη Ανοιχτή Πόλη», ήταν μέλος της πενταμελούς επιτροπής που συστάθηκε εκείνη τη μέρα στο Πολυτεχνείο μαζί με τον Μίμη Γρηγόρη, την Κλεοπάτρα Παπαγεωργίου – η φωνή του Ραδιοφώνου- τον Γιώργο Σμυρνή και επικεφαλής τον Θωμά Βασιλειάδη.
«Εκείνο το βράδυ μαζεύτηκαν πάνω από 3.000 άτομα στο Πολυτεχνείο. Γύρω στις 3 το ξημέρωμα του Σαββάτου, τα τανκς περικύκλωσαν το Πολυτεχνείο. Οι ασφαλίτες, η αστυνομία και οι στρατιώτες μάς έβγαλαν έξω. Ήρθε ο εισαγγελέας και μας υποσχέθηκε ότι αν φύγουμε ήσυχα, δεν θα γίνουν ούτε συλλήψεις ούτε ξυλοδαρμοί. Βγήκαμε ένας-ένας και αμέσως μετά οι ασφαλίτες ξεδιάλεγαν ποιον θα πιάσουν. Εγώ επειδή ήμουν στην επιτροπή, ήμουν γνωστή ως Ρία. Μέσα στη σχολή υπήρχαν και πολλοί δοτοί της χούντας. Βγαίνουμε έξω, μας συλλαμβάνουν και μας πηγαίνουν στην Ασφάλεια της Βαλαωρίτου στα υπόγεια. Εκεί μας έβαλαν σε 2 κελιά, δύο επί ενάμισι, 100 άτομα. Ήταν τρομερό. Την άλλη μέρα άρχισε το ξεκαθάρισμα, ώσπου μείναμε 36 άτομα. Μεταξύ αυτών ήμασταν πέντε γυναίκες, εγώ, η Κλεοπάτρα Παπαγεωργίου, η Δήμητρα Λιοδάκη, η Ντόρις Σακλαμπάνη και η Μαρία Μαυραγάνη. Μείναμε στο κρατητήριο, μας ανεβοκατέβαζαν πάνω στα γραφεία, έπεφτε ξύλο και αγωνιούσαμε κάθε φορά τι θα συμβεί. Εγώ δέχτηκα ξύλο, αλλά δεν μου έκαναν φάλαγγα, όπως γινόταν στους άλλους και άλλα χειρότερα. Όταν κατάλαβαν ότι όλο αυτό ήταν αυθόρμητο και ότι δεν ανήκαμε οι περισσότεροι σε οργανώσεις και σε παράνομα κόμματα της εποχής, βρέθηκαν σε αδιέξοδο και μετά από 20 μέρες μας μετέφεραν τους μισούς στο Μεταγωγών (εκεί μας πήγαν και όλες τις γυναίκες) και άλλους στο Γεντί Κουλέ, όπου και περιμέναμε τη δίκη. Βγήκαμε πολύ αργότερα, μετά από περίπου έναν μήνα με αμνηστία».
Ο ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ
«Προσοχή, προσοχή. Εδώ ο Ραδιοσταθμός του ελεύθερου πανεπιστήμιου της Θεσσαλονίκης».
Ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου Θεσσαλονίκης λειτούργησε την Παρασκευή 16 Νοεμβρίου 1973. Στήθηκε στην πτέρυγα της Αρχιτεκτονικής και λειτούργησε με εξοπλισμό που έφεραν μαζί τους οι σπουδαστές του «Ευκλείδη» που συμμετείχαν στην κατάληψη. Οι φωνές του ραδιοφώνου ήταν η Κλεοπάτρα Παπαγεωργίου, φοιτήτρια της Πολυτεχνικής, ο Ανδρέας Παπακωνσταντίνου, φοιτητής της Φυσικομαθηματικής, και οι δημοσιογράφοι Φώτης Σιούμπουρας και Κλέαρχος Τσαουσίδης.
«Έλληνες, σας μιλά το ελεύθερο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Μεταδίδουμε στους 1.450 χιλιοκύκλους ή 210 μ. περίπου. Για 24 ώρες κρατάμε στα χέρια μας το κτίριο του Πολυτεχνείου Θεσσαλονίκης. Έλληνες, ενωθήτε μαζί μας στον κοινό αγώνα ενάντια στη φασιστική χούντα που οδήγησε τη χώρα μας στο γενικό ξεπούλημα. Η ώρα έφτασε για το γκρέμισμα της ξενοκίνητης χούντας, που αντιμετωπίζοντας την καθολική αντίθεση του λαού προσπαθεί να παρατείνει τη ζωή της με διάφορες γελοίες μεταμορφώσεις. ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ».
Στο βιβλίο του Χρήστου Ζαφείρη «Αντεθνικώς δρώντες…», 1971-1974, Η Θεσσαλονίκη την περίοδο της χούντας και η εξέγερση του Πολυτεχνείου της, εκδ. Επίκεντρο, 2011 διαβάζουμε: «Ο σταθμός μεταδίδει ειδήσεις από το μέτωπο των Αθηνών, αντιδικτατορικά συνθήματα, τις ιδεολογικές θέσεις της κατάληψης, προσωπικές θέσεις των εκφωνητών, που απηχούν το γενικότερο ιδεολογικό πλαίσιο και κλίμα, εκκλήσεις προς το κοινό να συνδράμουν ηθικά και υλικά (με τρόφιμα κλπ) τους καταληψίες και μετέδιδε μουσική κυρίως του Μίκη Θεοδωράκη». «Στον σταθμό τα λέγαμε όλα», επιβεβαιώνει η Κλεοπάτρα Παπαγεωργίου, που ήταν η κεντρική γυναικεία φωνή του ραδιοσταθμού του Πολυτεχνείου της Θεσσαλονίκης. «Λέγαμε και της επιτροπής τα μηνύματα και τα δικά μας και του καθενός που είχε άποψη για τα πράγματα και μας την έστελνε».
«Είμαστε κυκλωμένοι από τον στρατό»
Το τελευταίο μήνυμα του σταθμού μεταδόθηκε στις 05:10 το ξημέρωμα
«Σας μιλάμε από τον ραδιοφωνικό σταθμό του ελεύθερου πανεπιστήμιου της Θεσσαλονίκης. Αν ο στρατός μας χτυπήση, αν πέση έστω και ένας πυροβολισμός, κανείς δεν μπορεί να είναι ανεύθυνος γι’ αυτό. Είμαστε κυκλωμένοι από το στρατό. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε σε διαπραγματεύσεις. Απευθύνουμε έκκληση στον ελληνικό λαό και σ’ ολόκληρο τον ελεύθερο κόσμο να πάρη θέση. Ζητάμε από τους στρατιώτες να καταλάβουν ότι είμαστε αδέρφια, ότι ο εχθρός είναι ένας, πως είναι κοινός. Δεν θέλουμε να βγούμε πριν ξημερώση. Δεν θέλουμε να βγούμε όσο είναι σκοτάδι. Κάνουμε τελευταία έκκληση στον ελεύθερο κόσμο. Ζητάμε να πάρετε θέση. Ζητάμε να πάρετε θέση. Ζητάμε από τους στρατιώτες να μην υπακούσουν σε καμιά διαταγή για πυροβολισμό. Ζητάμε από τους γονιούς μας, τους καθηγητές μας, απ’ όλους τους ανθρώπους να πάρουν θέση…»
…………..
Ρία Καλφακάκου
«Για μένα το Πολυτεχνείο είναι η παγκόσμια και διαχρονική ανάγκη των ανθρώπων για δημοκρατία και ελευθερία. Μπορεί να υπήρχαν διάφορες πολιτικές, ιδεολογικές και κομματικές διαφορές, αλλά αυτό που μας ένωνε ήταν να έχουμε την ελευθερία της διαφορετικής άποψης και της ελεύθερης γνώμης. Μας ένωσε η αφόρητη αίσθηση της καταπίεσης που δημιούργησε το τεράστιο κύμα των ανθρώπων που ακολούθησαν τις μικρές εξεγέρσεις της εποχής και αυτό διαχρονικά μπορεί να εμπνέει τη νέα γενιά».
…….
Ιωάννης Γκιργκούδης
«Το Πολυτεχνείο ήταν μια δικαιολογημένη αντίδραση του φοιτητικού κινήματος ενάντια σε μια βάρβαρη δικτατορία, η οποία ισοπέδωσε τα πάντα και πήγε τη χώρα πολλά χρόνια πίσω. Στη χώρα που γεννήθηκε η δημοκρατία είναι οδυνηρό ξαφνικά να γίνεται δικτατορία και να ισοπεδώνονται τα πάντα. Αντιδράσαμε και νομίζω καλά κάναμε».
