Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης είναι η κύρια θαλάσσια πύλη της Νοτιοανατολικής, Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, σε στρατηγική τοποθεσία στη Βόρεια Ελλάδα, κοντά στα μεγάλα διευρωπαϊκά δίκτυα αυτοκινητοδρόμων και σιδηροδρόμων, με άμεση πρόσβαση στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Η πόλη και το λιμάνι της Θεσσαλονίκης ιδρύθηκαν το 315/6 π.Χ. από τον βασιλιά της Μακεδονίας Κάσσανδρο, επιφανή στρατηγό του Φιλίππου του Β’ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πήρε το όνομα της συζύγου του και αδελφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Ο κύριος λιμένας της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας μεταφέρθηκε από τη λιμνοθάλασσα της Πέλλας στη Θεσσαλονίκη για την καλύτερη εξυπηρέτηση των αυξανόμενων εισαγωγικών και εξαγωγικών αναγκών των Μακεδόνων, με το λιμάνι της Θεσσαλονίκης να αποτελεί σημαντικό ναυτικό κέντρο καθ’ όλη την περίοδο της Μακεδονικής Αυτοκρατορίας.
Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη Ρωμαϊκή, Βυζαντινή και Οθωμανική περίοδο.
Στη νεότερη περίοδο, τον Δεκέμβριο του 1904, το Οθωμανικό Κράτος και η Γαλλική Εταιρεία υπέγραψαν νέα συμφωνία για την κατασκευή και την εκμετάλλευση νέων έργων στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Τα δικαιώματα εκμετάλλευσης παραχωρήθηκαν μέχρι το 1944.
Το 1905 η Γαλλική Εταιρεία μετονομάστηκε σε Société ottomane d’exploitation du port de Salonique (Ανώνυμος Οθωμανική Εταιρεία Εκμεταλλεύσεως του Λιμένος Θεσσαλονίκης). Κατασκευάστηκε το κρηπίδωμα μεταξύ του 1ου και του 2ου προβλήτα, το ανατολικό κρηπίδωμα του 2ου προβλήτα, σιδηροδρομικό δίκτυο, δίκτυα ύδρευσης, φωταερίου και υπονόμων, καθώς και αποθήκες επί του 1ου προβλήτα. Επίσης, αγοράστηκαν οι πρώτοι γερανοί για τη φορτοεκφόρτωση των εμπορευμάτων από τα πλοία.
Μνημείο εξαιρετικής αρχιτεκτονικής ο Επιβατικός Σταθμός
Έως το 1912 ολοκληρώθηκε και η κατασκευή του Τελωνειακού Μεγάρου (σημερινός Επιβατικός Σταθμός), έργο σχεδιασμένο από τον λεβαντίνο αρχιτέκτονα Alexandre Vallaury και κατασκευασμένο από τον αρχιτέκτονα Ελί Μοδιάνο.
Στις 26 Οκτωβρίου 1912 η Θεσσαλονίκη και το λιμάνι της απελευθερώθηκαν από τον Ελληνικό Στρατό. Με τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων το 1913 και τον καθορισμό των συνόρων των Βαλκανικών κρατών, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, που έως τότε εξυπηρετούσε μεγάλη έκταση της Βαλκανικής χερσονήσου, περιόρισε την ενδοχώρα του στα 80 περίπου χιλιόμετρα βόρεια της πόλης, εντός δηλαδή της ελληνικής επικράτειας.
Τον Ιανουάριο του 1930 το προνόμιο της Société franco-hellènes d’économie du port de Salonika (Γαλλο-Ελληνικής Εταιρείας Εκμεταλλεύσεως του Λιμένα της Θεσσαλονίκης), όπως μετονομάστηκε το 1928, εκμισθώθηκε από το Λιμενικό Ταμείο Θεσσαλονίκης (ΛΤΘ) που ιδρύθηκε τον ίδιο μήνα. Ο νέος οργανισμός ανέλαβε την εκμετάλλευση του τελωνειακού λιμένα (δηλαδή του 1ου προβλήτα και του χώρου του Τελωνειακού Μεγάρου) και η Γαλλική Εταιρεία αποχώρησε από τον λιμένα της Θεσσαλονίκης.
Με σκοπό την επαναφορά του λιμανιού στον κομβικό του ρόλο για την περιοχή των Βαλκανίων, η Ελληνική Κυβέρνηση το 1914 ψήφισε τον ιδρυτικό νόμο της Ελευθέρας Ζώνης Θεσσαλονίκης (ΕΖΘ).
Το 1962 ολοκληρώθηκε ο 4ος προβλήτας, ο λεγόμενος και «Μπεχτσινάρ», και το 1965 ο 5ος προβλήτας.
Το 1970 η «Ελευθέρα Ζώνη και Λιμένας Θεσσαλονίκης» μετονομάστηκε σε «Οργανισμό Λιμένος Θεσσαλονίκης».
Υλοποίηση του 6ου προβλήτα
Το 1972 άρχισε η κατασκευή του 6ου προβλήτα, το μεγαλύτερο τμήμα του οποίου ολοκληρώθηκε έως το 1989, όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του ο Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων.
Τη δεκαετία του 1990 ολοκληρώθηκε το μεγαλύτερο μέρος των έργων εκβάθυνσης-αφαίρεσης ιλύος και επιχωμάτωσης της βάσης του 6ου προβλήτα, αναβαθμίζοντας περιβαλλοντικά την περιοχή και αυξάνοντας σημαντικά την αποθηκευτική ικανότητα του λιμανιού. Επίσης κατασκευάστηκε η απευθείας, με παράκαμψη της πόλης, οδική σύνδεση του λιμένα με το εθνικό οδικό δίκτυο της χώρας.
Ο Σταθμός Εμπορευματοκιβωτίων διέθετε πλέον δύο γερανογέφυρες και η ανάπτυξή του ήταν ραγδαία, ενώ ο συμβατικός λιμένας γενικού και χύδην φορτίου παρέμεινε ο πιο σημαντικός στη χώρα.
Φτάνοντας σχεδόν στο σήμερα, το 2022 εγκαταστάθηκε στο λιμάνι λειτουργικό σύστημα τερματικού σταθμού (Terminal Operating System – TOS) και σύστημα παρακολούθησης Track & Trace (Track Appointment System – TAS), που βελτιώνουν σημαντικά τη λειτουργική αποδοτικότητα στον Σταθμό Εμπορευματοκιβωτίων. Επιπλέον, παραδόθηκαν δύο νέες ειδικά σχεδιασμένες γερανογέφυρες New Panamax (Ship to Shore cranes), με αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγικής δυνατότητας του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων και τη σημαντική βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του λιμανιού.
Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης σχεδιάζει πλέον το μέλλον του για την επόμενη 25ετία και μέχρι το τέλος της περιόδου παραχώρησης τον Ιούνιο του 2051, ενώ το επόμενο χρονικό διάστημα θα ξεκινήσει το έργο της επέκτασης του 6ου προβλήτα, που το κόστος του θα ξεπεράσει τα 150-160 εκατ. ευρώ.
Σύγχρονο, πιο μεγάλο, πιο “πράσινο” και πιο “έξυπνο”, με πολλές λειτουργίες, εκτός από τις κλασικές λιμενικές, θα είναι το λιμάνι της Θεσσαλονίκης με ορίζοντα το έτος 2050.
* Το κείμενο και οι φωτογραφίες προέρχονται από τον ιστότοπο της ΟΛΘ ΑΕ και από το ιστορικό αρχείο του λιμένα Θεσσαλονίκης.
