Τα ερωτήματα γύρο από την δομή και την λειτουργία του ανθρώπινου εγκεφάλου είναι πολλά ωστόσο ο Θανάσης Ντινόπουλος μας δίνει απαντήσεις σε κάποιες από αυτές με τον πιο απλό τρόπο, στο βιβλίο του «Ας μιλήσουμε για τον εγκέφαλο. Από τους νευρώνες στη συμπεριφορά».
«Το βιβλίο πραγματεύεται την δομή και τη λειτουργία του νευρικού συστήματος. Με βαρύτητα των εγκέφαλο. Έχει τις γενικές πληροφορίες για το πώς είναι κατασκευασμένος ο εγκέφαλος ο νωτιαίος μυελός, τα νεύρα, τα αισθητήρια όργανα, αρχικά. Στη συνέχεια πως όλοι αυτή η δομή λειτουργεί πως μα επιτρέπει να ερχόμαστε σε επαφή με το υπόλοιπο σώμα μας και το περιβάλλων και να ανταποκρινόμαστε στις προκλήσεις του» εξηγεί μιλώντας στην ThessNews ο συγγραφέας του βιβλίου και καθηγητής του Τμήματος Κτηνιατρικής του ΑΠΘ Θανάσης Ντινόπουλος.
Υπάρχει «αρσενικός» και «θηλυκός» εγκέφαλος; Ένας εγκέφαλος αποκομμένος από το σώμα είναι ο ίδιος εγκέφαλος; Γιατί οι οδηγοί ταξί του Λονδίνου έχουν μεγαλύτερο ιππόκαμπο (περιοχή του εγκεφάλου που παίζει σημαντικό ρόλο στους μηχανισμούς της μνήμης); Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που θα βρει κανείς στο βιβλίο με τον κ. Ντινόπουλο να απαντά στο πρώτο λέγοντας ότι «σαφώς υπάρχει, «αρσενικός» και «θηλυκός» με την έννοια του ότι όταν βρισκόμαστε μέσα στην μήτρα τότε κάτω από την επίδραση συγκεκριμένων ορμονών όπως η τεστοστερόνη, ο εγκέφαλος γίνεται αρσενικός ή θηλυκός».
Όπως εξηγεί και ο ίδιος, οι διαφορές που υπάρχουν δείχνουν ότι μερικές φορές η συμπεριφορά μεταξύ των δύο φίλων πράγματι είναι διαφορετική. « Οι γυναίκες μιλάνε πιο εύλογα, ίσως περισσότερο ενώ οι άνδρες από την άλλη μεριά υποτίθεται ότι έχουν καλύτεροι αντίληψη του χώρου γι’ αυτό και λέγεται ότι οι γυναίκες οδηγοί δεν είναι τόσο καλές. Υπάρχουν τάσεις».
Όταν η όσφρηση «ξυπνά» μνήμες
Συχνά λέμε ότι οι μυρωδιές συνδέονται με συγκεκριμένες εικόνες που ζήσαμε δημιουργώντας μια ανάμνηση η οποία επανέρχεται όταν μυρίσουμε ξανά την ίδια μυρωδιά. «Η όσφρηση και η γεύση είναι πολύ ισχυρές, κατά κάποιο τρόπο πρωτόγονες αισθήσεις, που όμως επιτρέπουν τις αναμνήσεις να “καρφωθούν” στον εγκέφαλο μας. Τα οσφρητικά ερεθίσματα πηγαίνουν απευθείας σε περιοχές που είναι κρίσιμες για το συναίσθημα και την μνήμη και γι’ αυτό εντυπώνονται βαθιά μέσα μας» λέει ο κ. Ντινόπουλος εξηγώντας πως λειτουργεί αυτός ο «μηχανισμός».
«Οι νευρικές ίνες που ξεκινούν από τον οσφρητικό βλεννογόνο, πηγαίνουν σε κάποιες περιοχές του εγκεφάλου που ονομάζεται ρινικός εγκέφαλος χωρίς να περάσουν από τον θάλαμο (εκεί σταματούν όλες οι αισθητηριακές οδοί) και απολήγουν σε περιοχές όπως είναι η αμυγδαλή και ο ιππόκαμπος. Η αμυγδαλή είναι η πύλη του συναισθηματικού μέρους του εγκεφάλου και ο ιππόκαμπος είναι βασική δομή για τους μηχανισμούς της μνήμης. Αυτό σημαίνει ότι συναισθηματικά φορτισμένες αναμνήσεις “βυθίζονται” μέσα στον εγκέφαλο με πολύ ισχυρό τρόπο» προσθέτει.
Τα συναισθήματα το άγχος και ο εγκέφαλος
Οι παλάμες μας ιδρώνουν, αρχίζουμε και έχουμε ταχυκαρδία ή αισθανόμαστε δυσφορία. Η αίσθηση του άγχους είναι κάτι που ζούμε όλοι μας είτε λίγο είτε πολύ σε καθημερινή βάση. Τι συμβαίνει όμως στον εγκέφαλο μας όταν το αρχίζει να μας κατακλύζει το άγχος και ποια η σχέση του με τα συναισθήματα;
«Η αμυγδαλή είναι η πύλη του συναισθηματικού μέρους του εγκεφάλου το οποίο ονομάζεται λίγο πολύ γενικά μεταιχμιακό σύστημα. Ότι βλέπουμε, ότι ακούμε ότι αισθανόμαστε, περνάει από την αμυγδαλή η οποία αξιολογεί όλες αυτές τις καταστάσεις για να διαπιστώσει τι είναι σημαντικό και τι λιγότερο σημαντικό και πόση σημασία θα δώσουμε», εξηγεί ο κ. Ντινόπουλος. «Οπότε όταν υπάρχει μια επείγουσα κατάσταση, κάτι που μας στρεσάρει, η αμυγδαλή δίνει το σήμα στον υποθάλαμο ο οποίος ενεργοποιεί το αυτόνομο νευρικό σύστημα το οποίο ενεργοποιεί τον οργανισμό και τον ετοιμάζει για να δράσει. Οπότε με την ενεργοποίηση του η καρδιά λειτουργεί πιο γρήγορα για να στείλει και αίμα στον εγκέφαλο και στους μυς για να σκεφτόμαστε πιο γρήγορα και να λειτουργούμε πιο γρήγορα. Όπως και η αναπνοή είναι συχνότερη και πιο γρήγορη για να στείλει οξυγόνο στα όργανα που το έχουν ανάγκη», σημειώνει.
Σχετικά με το στρες τόνισε ότι όταν είμαστε σε κατάσταση στρες «η αμυγδαλή παίρνει ερεθίσματα, το στρες είναι κυρίαρχο. Για παράδειγμα όταν είμαστε στην κίνηση και έχουμε μποτιλιαριστεί, η αδρεναλίνη έχει πλημμυρήσει το σώμα μας αλλά εμείς είμαστε καρφωμένοι στο αυτοκίνητο μας. Όλο αυτό δεν έχει διέξοδο. Οπότε έχουμε πολλά ερεθίσματα σήμερα που δεν βρίσκουν διέξοδο».
Τι συμβαίνει όταν κοιμόμαστε
Είναι γνωστό ότι ο εγκέφαλος μας δεν ξεκουράζεται ποτέ καθώς ακόμα και όταν εμείς κοιμόμαστε αυτός λειτουργεί όμως με άλλο τρόπο εξηγεί ο κ. Ντινόπουλος. «Ο εγκέφαλος λειτουργεί και μάλιστα σε πολύ μεγάλο βαθμό αλλά με διαφορετικό τρόπο. Όταν βλέπουμε όνειρα, λειτουργεί περισσότερα το συναισθηματικό μέρος και λιγότερο το λογικό μέρος του εγκεφάλου. Επίσης αλλάζει η χημεία του εγκεφάλου. Άλλα χημικά συστήματα είναι ενεργά όταν βρισκόμαστε σε εγρήγορση και άλλα όταν κοιμόμαστε. Ο θάλαμος που φθάνουν όλες οι πληροφορίες από τα αισθητήρια όργανα, κλείνει μπλοκάροντας όλες τις πληροφορίες».
*Ο Θανάσης Ντινόπουλος είναι Καθηγητής Ανατομικής, Ιστολογίας και Εμβρυολογίας του Τμήματος Κτηνιατρικής της Σχολής Επιστημών Υγείας του ΑΠΘ. Διετέλεσε, για δύο θητείες, Πρόεδρος του Τμήματος Κτηνιατρικής, της Ελληνικής Εταιρείας για τις Νευροεπιστήμες, μέλος της Επιτροπής Ερευνών του ΑΠΘ, Αν. Πρόεδρος του Τμήματος Κτηνιατρικής και επί μια δωδεκαετία Διευθυντής του Εργαστηρίου Ανατομικής και Ιστολογίας.
Είναι συγγραφέας 46 επιστημονικών άρθρων, τα περισσότερα δημοσιευμένα σε έγκυρα διεθνή νευροεπιστημονικά περιοδικά, και 75 ανακοινώσεων και ομιλιών σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια. Στο έργο του υπάρχουν περίπου 1.300 θετικές ετεροαναφορές. Είναι, επίσης, συγγραφέας 11 βιβλίων, τριών κεφαλαίων σε συλλογικούς τόμους και μεταφραστής τεσσάρων βιβλίων.
