Ο Παρθενώνας, χαρακτηρισμένος ως παραδοσιακός οικισμός, είναι ένα από τα πιο παλιά χωριά της Χαλκιδικής με μεγάλη ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Χτισμένος σε υψόμετρο περίπου 350 μέτρων στους πρόποδες του όρους Ίταμος και μόλις 5 χιλιόμετρα από τον Νέο Μαρμαρά, δεσπόζει μέσα σε μια κατάφυτη περιοχή με πεύκα, πλατάνια, κυπαρίσσια, πικροδάφνες, ροδιές και πολλές συκιές. Ακριβώς απέναντι από το μεγάλο μπαλκόνι του Παρθενώνα το βλέμμα χάνεται στο Αιγαίο και στον Τορωναίο κόλπο, με τον Όλυμπο απέναντι να ρίχνει τη σκιά του στο μικρό νησάκι Χελώνα.
Ο πιο παλιός οικισμός της Χαλκιδικής
Η ιστορία του χωριού ξεκινάει 100.000 χρόνια πριν, σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Άγγελο Σμάγα, ενώ πηγές αναφέρουν ότι στοιχεία ανθρώπινης παρουσίας εντοπίζονται από την Παλαιολιθική Εποχή. Τις πρώτες γραπτές μαρτυρίες τις έχουμε από τον Βυζαντινό Γεωγράφο Στέφανο Βυζάντιο (5ος αιώνας), ο οποίος αναφέρει στα «Εθνικά»: «Παρθενόπολις, Μακεδονίας πόλις, από των θυγατέρων Γραστού του Μύγδονος παιδός, ως Θεαγένης εν Μακεδονικοίς από δε των θυγατέρων δια το άγροικον αυτών της διαίτης και το άμικτον έκτισε πόλιν…».
Στην κορυφή Κώστα του Ίταμου αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως προϊστορικό ιερό, πιθανότατα της θεάς Αθηνάς και του Δία, με τα ευρήματα από κεραμίδια να μαρτυρούν ότι οι επισκέπτες έρχονταν από διάφορα μέρη της Ελλάδας.
Οι κάτοικοι του χωριού επέλεξαν την ορεινή περιοχή για να αποφύγουν τους πειρατές και εγκαταστάθηκαν εκεί χτίζοντας πέτρινα σπίτια, ερείπια από τα οποία βλέπουμε ακόμα και σήμερα.
Ακόμα και κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας το χωριό δεν άλλαξε όνομα, ενώ οι κάτοικοί του συμμετείχαν στις επαναστάσεις του 1821, του 1854 και στον Μακεδονικό Αγώνα.
Μακεδονική αρχιτεκτονική
Η σπάνια αρχιτεκτονική και η οικιστική συγκρότηση του Παρθενώνα διατηρεί μέχρι και σήμερα ατόφια τη φυσιογνωμία του χωριού του περασμένου αιώνα. Η μακεδονική αρχιτεκτονική του με τα πετρόχτιστα διώροφα σπίτια, τις μεγάλες αυλές και τις χαρακτηριστικές στρόγγυλες καμινάδες, χτισμένα στην πλαγιά του βουνού, θαρρείς πως ξεπηδούν από πίνακα του Μαλέα, αφήνοντας τον επισκέπτη να ξεναγηθεί στην ιστορία μέσα από τα λιθόστρωτα καλντερίμια του χωριού.
Στο χωριό σήμερα υπάρχουν 53 σπίτια -μόνο 4 άτομα ζουν μόνιμα στο χωριό- 3 ξενώνες, 2 ταβέρνες και 3 καφέ που ακολουθούν την παραδοσιακή τυπολογία, μιας και το 1978 ο Παρθενώνας χαρακτηρίστηκε με προεδρικό διάταγμα παραδοσιακός οικισμός. «Μετά το 1984 άρχισε και πάλι το χωριό να παίρνει ζωή. Το 1974 έφυγε και ο τελευταίος κάτοικος και το χωριό ερημώθηκε τελείως. Στα μέσα της δεκαετίας του ’80 ένας δημοσιογράφος, ο Χριστοδούλου, ήρθε στο χωριό και το ανέδειξε. Το 1985 ο Paul, κατά κόσμον Πολυχρόνης, έφτιαξε την ταβέρνα “Paul” και έπειτα δημιούργησα και εγώ τη δική μου, “Το στέκι του Μένιου”» περιγράφει ο Δημήτρης Αναγνωστούδης, που μαζί με τη σύζυγό του, Μαρία, διατηρούν τα τελευταία 22 χρόνια παραδοσιακή ταβέρνα στην πλατεία του χωριού.
Ο θρύλος της βασίλισσας
Το χωριό Παρθενώνας αναφέρεται και ως Παρθένι ή Παρθενιώνας ή Παρθενόπολις και το ακολουθεί ο μύθος της βασίλισσας Παρθενόπης από όπου πήρε το όνομά του.
Ο θρύλος λέει ότι στην κορυφή Κώστα, του όρους Δραγουντέλι, είχε η βασίλισσα τα ανάκτορά της. Όταν έρχονταν στο λιμάνι έμποροι κατέβαινε στη θάλασσα από μια μυστική σήραγγα. Όμως για να μη χαθεί, ξεδίπλωνε πίσω της ένα κουβάρι και επιστρέφοντας το μάζευε. Μια μέρα ξέχασε να το μαζέψει, την ακολούθησαν οι πειρατές, λεηλάτησαν το βασίλειο παίρνοντας μαζί τους αιχμάλωτη και τη βασίλισσα. Εκείνη φεύγοντας φώναξε: «Παρθένα φεύγω, Παρθενών να ονομαστεί το χωριό».
Η εγκατάλειψη
Το χωριό στο πέρασμα του χρόνου άλλαξε τρεις τοποθεσίες και ερημώθηκε τελείως στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνταν με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την εκτροφή μεταξοσκώληκα και την υλοτομία, ενώ πολλοί εξ αυτών εργάζονταν στο Άγιο Όρος μεταφέροντας ξυλεία. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι δούλευαν πάροικοι στα μοναστήρια του Αγίου Όρους και οι μονές πλήρωναν τους φόρους. Στην περιοχή Τριπόταμος λίγο πριν ξεκινήσει η ανηφόρα για το χωριό υπάρχουν ακόμα τα ερείπια από το μετόχι της Ιεράς Μονής Κωνσταμονίτου του Αγίου Όρους. Από το 1957 έως το 1978, το χωριό ερημώθηκε, οι κάτοικοι δεν είχαν δουλειά, κατέβηκαν στον Μαρμαρά και βρήκαν δουλειά στο Πόρτο Καρράς, που άρχισε τότε να δημιουργείται.
Ο ιστορικός ναός του Αγίου Στεφάνου
Ο ιστορικός οικισμός του Μαρμαρά γιορτάζει κάθε χρόνο τον Άγιο Παντελεήμονα, ερείπια του ναού υπάρχουν μέχρι σήμερα στην ανατολική πλευρά, όπου εικάζεται ότι ήταν μια από τις τρεις τοποθεσίες του χωριού.
Σήμερα η μοναδική μικρή εκκλησία του χωριού είναι η τυπική τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Στεφάνου, που χρονολογείται την εποχή της Τουρκοκρατίας. Έξω από την ανατολική πλευρά του ναού υπάρχει λιθανάγραφη επιγραφή που αναγράφει «1837» και δηλώνει το έτος που ξαναχτίστηκε ο ναός μετά τις καταστροφές που υπέστη το 1821 και το 1854, ενώ το καμπαναριό με τις τρεις καμπάνες χτίστηκε το 1925.
Εξωτερικά ο ναός έχει ξυλόγλυπτη διακόσμηση, ενώ εσωτερικά ξεχωρίζει η περίτεχνη ξύλινη οροφή, το ξυλόγλυπτο τέμπλο, το δεσποτικό και ο άμβωνας, όπου διακρίνονται στις τέσσερις πλευρές του οι μορφές των τεσσάρων Ευαγγελιστών με την αναγραφή 1868. Χαρακτηριστικό του ναού είναι η κτιστή κολυμβήθρα που χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα για τη βάπτιση των παιδιών. Μέχρι και το 1930 στον περίβολο του ναού υπήρχε νεκροταφείο. Ο ναός σήμερα ανοίγει μόνο σε μεγάλες αργίες και γιορτές.
Το παλιό σχολείο
Ακριβώς πίσω από την εκκλησία του χωριού υπάρχει το σχολείο που χτίστηκε το 1908 σε σχέδια του Χαλκιδικιώτη αρχιτέκτονα Ξενοφών Παιονίδη. Το σχολείο λειτούργησε μέχρι και το 1970, ενώ σήμερα το κτήριο στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο. Πρόκειται για ένα διώροφο πετρόχτιστο κτίσμα κλασικής μακεδονικής αρχιτεκτονικής, όπου ο επισκέπτης μπορεί να μάθει για την ιστορία του ιστορικού Παρθενώνα, η οποία ξετυλίγεται στις αίθουσες του ισογείου και του πρώτου ορόφου. Το μουσείο άρχισε να λειτουργεί φέτος έπειτα από έργα αναστήλωσης που ξεκίνησαν το 1985 και ολοκληρώθηκαν το 2005 με πρόγραμμα ΕΣΠΑ και το λειτουργεί ο Πολιτιστικός Σύλλογος Παρθενώνα με είσοδο ένα ευρώ.
Σήμερα οι δύο πολιτιστικοί σύλλογοι του Παρθενώνα δραστηριοποιούνται στην περιοχή με υπέροχες δράσεις και εκδηλώσεις αξιοποιώντας τα μοναδικά μονοπάτια στο Δραγουντέλη κάθε Οκτώβριο με περιπάτους, ποδηλατάδες και ιππασία, ενώ το καλοκαίρι τα τελευταία χρόνια λαμβάνει χώρα στην πλατεία του χωριού φεστιβάλ κινηματογράφου.
Από το φύλλο της THESSNEWS #120 (25/08/2018-26/08/2018)
