Το πρώην ελληνικό Γενικό Προξενείο Θεσσαλονίκης υπήρξε η έδρα των αποφάσεων του Μακεδονικού Αγώνα. Εδώ συντονίζονταν όλες οι ενέργειες υπό την καθοδήγηση του προξένου, Λάμπρου Κορομηλά.
Το κτήριο που στεγάζεται το Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα υπήρξε το στρατηγείο απ’ όπου παίρνονταν όλες οι αποφάσεις του ένοπλου αγώνα των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων εναντίον των Βούλγαρων κομιτατζήδων την περίοδο 1904-1908.
Το κτήριο που βρίσκεται σήμερα στην οδό Προξένου Κορομηλά 23 ήταν το ελληνικό Γενικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης και η «καρδιά» του Μακεδονικού Αγώνα. Σε αυτό εγκαταστάθηκαν επίλεκτοι αξιωματικοί, που ανέλαβαν, ως «ειδικοί γραφείς», τον ρόλο των επιτελών. Αυτοί ήταν οι ουσιαστικοί αποδέκτες των σχετικών αναφορών, αυτοί εκτιμούσαν την κατάσταση, έδιναν οδηγίες, συναντούσαν εκκλησιαστικούς και εκπαιδευτικούς παράγοντες, καλύπτοντας ακόμη και οπλαρχηγούς.
Επικεφαλής όλων ήταν ο γενικός πρόξενος Λάμπρος Κορομηλάς, ο οποίος στα τρία χρόνια της θητείας του στη Θεσσαλονίκη κατάφερε να συντονίσει όλες τις ελληνικές οργανώσεις της Μακεδονίας, ώστε να δρουν αποτελεσματικά, σχεδόν υπό ενιαία διοίκηση.
Ο «Καπεταν Δεσπότης» Λάμπρος Κορομηλάς
Ο Λάμπρος Κορομηλάς υπήρξε γενικός πρόξενος της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη από τον Σεπτέμβριο του 1904 ως το καλοκαίρι του 1907. Το Ιανουάριο του 1904 τοποθετήθηκε πρόξενος στη Φιλιππούπολη, όπου παρακολουθούσε όλες τις ενέργειες των Βουλγάρων, φροντίζοντας να διοχετεύει σημαντικές πληροφορίες στην Ελλάδα. Ήταν πολύ καλός γνώστης των τουρκικών πραγμάτων και του συστήματος της τουρκικής διοίκησης.
Ο Κορομηλάς κατάφερε να κάνει το Γενικό Ελληνικό Προξενείο της Θεσσαλονίκης το κέντρο και την «καρδιά» του Μακεδονικού Αγώνα, συγκεντρώνοντας υπό την ηγεσία του όλα τα βιλαέτια, εκτός του Μοναστηρίου. Στο Μοναστήρι γενικός πρόξενος εκείνη την περίοδο ήταν ο Ίων Δραγούμης. Με τη βοήθεια επίλεκτων Ελλήνων αξιωματικών υπό τον μανδύα των προξενικών υπαλλήλων αλλά και με τη βοήθεια δασκάλων, εμπόρων και άλλων κατέφερε να οργανώσει και να συντονίσει όλο τον αγώνα κατά των Βουλγάρων.
Ο Λάμπρος Κορομηλάς διέθετε ισχυρή προσωπικότητα, υψηλή μόρφωση και έντονη διπλωματική και διοικητική ικανότητα. Μέχρι το 1907 που προήχθη σε πρέσβης της Ελλάδος στην Ουάσιγκτον, κατάφερε να οργανώσει επιχειρησιακά όλο τον Μακεδονικό Αγώνα, να έρθει σε σύγκρουση με την πολιτική ηγεσία αλλά και να εμψυχώσει τους Έλληνες σε όλη τη διάρκεια του Αγώνα. Σε έγγραφό του προς το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών γράφει για την κατάσταση που έχει διαμορφωθεί με τις μάχες ανάμεσα στους Τσέτες και τα ελληνικά σώματα, στη λίμνη των Γιαννιτσών:
«…Απόγνωση κατέχει τους πάντες. Λόγω της μεγάλης έκτασης της λίμνης είναι αδύνατο να προφυλάξει πραγματικά τους κατοίκους ο καπετάν Πετρίλος, που τις κινήσεις του εμποδίζει το φως της σελήνης. Δυστυχώς μόνο με αντεκδικήσεις είναι δυνατό να αναθαρρήσουν οι δικοί μας. Η ψυχολογία των Μακεδόνων είναι τέτοια ώστε με τις ατυχίες όλοι χάνουν το θάρρος τους. Έχουν ανάγκη να δουν θύματα από τους αντίθετους για να έλθει η ψυχή τους στον τόπο της. Άλλωστε και οι Τούρκοι φύλακες γέμισαν φόβο….».
Το κτήριο
Το πρώην ελληνικό Γενικό Προξενείο χτίστηκε το 1890 έπειτα από τη μεγάλη πυρκαγιά που έπληξε την πόλη. Στη θέση του πριν υπήρχε κτίσμα της Εφορείας των Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων και με δωρεά του Ανδρέα Συγγρού ανεγέρθηκε το νέο κτήριο σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ερνέστου Τσίλλερ. Το ελληνικό κράτος νοίκιασε το κτήριο για να στεγάσει το ελληνικό Γενικό Προξενείο και πρώτος πρόξενος υπήρξε ο Γεώργιος Ε. Δοκός.
Το γεγονός ότι το κτήριο βρίσκεται δίπλα στη Μητρόπολη έπαιξε καθοριστικό ρόλο για την επιλογή του σημείου. Χαρακτηριστικό είναι ότι το κτίσμα συνδέεται με εσωτερική επικοινωνία με το κτήριο της Μητρόπολης, για να είναι εύκολη η πρόσβαση από τους χριστιανούς που έφεραν τούρκικη υπηκοότητα. Αυτή την «ευκολία» εκμεταλλεύτηκε ο Κορομηλάς, για να περνούν πιο εύκολα Έλληνες αντάρτες και πολεμοφόδια που φυλάσσονταν στο υπόγειο του προξενείου, με τη σύμφωνη γνώμη του μητροπολίτη τότε Θεσσαλονίκης, Αλέξανδρου.
Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα
Τον Μάιο του 1923 το ακίνητο παραχωρείται στον Ι.Ν. Αγίου Γρηγορίου Παλαμά (Μητρόπολη) και ως το 1978 στεγάζονται σε αυτό το 15ο, το 21ο και το 43ο Δημοτικό Σχολείο.
Ο σεισμός του 1978 προκάλεσε ζημιές στο κτήριο, το οποίο μετά την ανακαίνισή του αλλάζει χρήση και το 1981 παραχωρείται στο Σωματείο «Οι Φίλοι του Μουσείου του Μακεδονικού Αγώνα», προκειμένου να στεγάσει κάθε είδους κειμήλια και μαρτυρίες από την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα.
Το μουσείο Μακεδονικού Αγώνα διαθέτει μια πλούσια συλλογή κειμηλίων και τεκμηρίων από την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα. Στις επτά αίθουσες του ισογείου προβάλλονται παραστατικά οι κυριότερες φάσεις της ιστορίας της Μακεδονίας, από τα τέλη του 19ου ως τις αρχές του 20ου αιώνα.
Στον πρώτο όροφο φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις και στο υπόγειο παρουσιάζονται διοράματα σε φυσικό μέγεθος με σκηνές του Μακεδονικού Αγώνα.
Από το φύλλο της THESSNEWS #111 (23/06/2018-24/06/2018)
