Ήταν καλοκαίρι του 1978, όταν η Θεσσαλονίκη άρχισε να χορεύει στους ρυθμούς του Εγκέλαδου και η 20η Ιουνίου έμελλε να συγκλονίσει όλη την πόλη.
Αν και έχουν περάσει 40 χρόνια από τον φονικό σεισμό, είναι νωπές ακόμα οι θύμησες στους Θεσσαλονικείς που έχασαν αγαπημένα πρόσωπα από τον τρομακτικό σεισμό και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους για αρκετό καιρό και άλλοι να τα χάσουν για πάντα.
Η σεισμική δραστηριότητα ξεκίνησε τον Ιανουάριο και εντάθηκε τον Μάιο, με αποκορύφωμα έναν ισχυρό σεισμό στις 24 Μαΐου μεγέθους 5,8 Ρίχτερ και έναν δεύτερο μεγάλο μια μέρα πριν τον καταστροφικό, μεγέθους 5,3 Ρίχτερ. Κανείς δεν φανταζόταν αυτό που θα ακολουθούσε.
Ο φονικός σεισμός
Το βράδυ της 20ης Ιουνίου του 1978, ένα ζεστό βράδυ καλοκαιριού, στις 23:04μμ η Θεσσαλονίκη συγκλονίζεται από τον μεγάλο σεισμό μεγέθους 6,5 της κλίμακας Ρίχτερ και εντάσεως 8 της κλίμακας Merkali-Sieberg. Ο σεισμός είχε επίκεντρο 35 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Θεσσαλονίκης, ανάμεσα στις λίμνες Κορώνεια και Βόλβη με εστιακό βάθος 10 χλμ. και έγινε αισθητός σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα και στη Βαλκανική Χερσόνησο.
Στα ελάχιστα δευτερόλεπτα που κράτησε ο σεισμός, κατάφερε να αφήσει πίσω του 49 νεκρούς, 220 τραυματίες, χιλιάδες άστεγους και τεράστιες υλικές ζημιές σε κτήρια, μνημεία και καταστήματα.
Τη νύχτα του σεισμού οι Θεσσαλονικείς ζούνε έναν εφιάλτη. Δημιουργείται πανικός και χιλιάδες πολίτες διανυκτερεύουν σε πλατείες και πάρκα. Δημιουργείται κυκλοφοριακό κομφούζιο, διακόπτεται η ηλεκτροδότηση και το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο, καταρρέουν παλιά κτήρια και δημιουργούνται ζημιές σε πολλές πολυκατοικίες.
Καταρρέει ολοσχερώς πολυκατοικία στην Ιπποδρομίου
Η πιο τραγική στιγμή είναι η κατάρρευση της οκταώροφης πολυκατοικίας στην πλατεία Ιπποδρομίου. Στην πολυκατοικία διαμένουν 50 οικογένειες και όλη τη νύχτα διασώστες, ο στρατός και οι πυροσβέστες προσπαθούν να απεγκλωβίσουν τους ενοίκους που παγιδεύτηκαν και να προσφέρουν τις πρώτες βοήθειες στους τραυματίες.
Στο φύλλο της εφημερίδας «Μακεδονία» (21 Ιουνίου 1978) διαβάζουμε τη συγκλονιστική περιγραφή της 68χρονης Μαρίας Σπυρίδου, ενοίκου του 7ου ορόφου, που απεγκλωβίστηκε τραυματισμένη από τα συντρίμμια της πολυκατοικίας: «Με βρήκαν κυλισμένη στο χώμα. Δυο λεπτά μετά τον μεγάλο σεισμό ένιωσα το κτήριο να αιωρείται και να χάνεται κάτω από τα πόδια μου. Βρέθηκα εγκλωβισμένη ανάμεσα σε γκρεμισμένα ντουβάρια και υπήρχε μόνο ένα άνοιγμα, ίσως από παράθυρο, και ερχόταν λίγος αέρας».
Οι ένοικοι της πολυκατοικίας, όσοι κατάφεραν να σωθούν, περιγράφουν τις φρικιαστικές στιγμές που έζησαν και κάποιοι κάνουν λόγο για ένα πατέρα που δευτερόλεπτα πριν καταρρεύσει η πολυκατοικία ακούστηκε να λέει ότι τα παιδιά του είναι επάνω και έτρεξε μέσα στο κτήριο. Μερικά δευτερόλεπτα μετά η οικοδομή κατέρρευσε….
Μόνο από την πολυκατοικία στην Ιπποδρομίου ανασύρθηκαν από τα χαλάσματα τα πτώματα 37 ενοίκων, μεταξύ αυτών και παιδιά.
Κάποιοι προσπάθησαν να γλιτώσουν από τη φονική βουλιμία του εγκέλαδου και πήδηξαν από μπαλκόνια πολυκατοικιών και σπιτιών, άλλοι υπέστησαν καρδιακή προσβολή από το σοκ και εκατοντάδες δέχτηκαν τις πρώτες βοήθειες από τον Ερυθρό Σταυρό.
Σοκ και πανικός
Η Θεσσαλονίκη για τις επόμενες μέρες παραλύει. Ο κόσμος συνεχίζει να κοιμάται σε σκηνές στην ύπαιθρο για αρκετό καιρό από τον φόβο των μετασεισμών και πάρα πολλοί είναι αυτοί που φεύγουν για όμορες πόλεις και χωριά σε σπίτια συγγενών και φίλων. Στους διάφορους πρόχειρους καταυλισμούς που στήθηκαν σε πλατείες και πάρκα, οι πολίτες προσπαθούν να συνέλθουν από το σοκ, αρνούνται να επιστρέψουν στα σπίτια τους, πολλά από τα οποία κρίθηκαν ακατάλληλα.
Τεράστιες υλικές ζημιές
Από την καταμέτρηση των ζημιών των κτηρίων προέκυψαν 3.170 με σοβαρές και επικίνδυνες βλάβες και χαρακτηρίστηκαν ακατάλληλα (κόκκινα), ενώ σε 13.918 κτήρια καταγράφηκαν βλάβες μικρής ή μέσης κλίμακας (κίτρινα). Σοβαρές ζημιές υπέστησαν και τα μνημεία της πόλης, με τη Ροτόντα και την Αχειροποίητο να έχουν υποστεί σοβαρές ρωγμές και από τον Λευκό Πύργο κατέρρευσαν πολεμίστρες.
Χαρακτηριστικό είναι το μεγάλο ρολόι στη Στοά Μαλακοπή, που σταμάτησε για πάντα την ώρα του σεισμού. Οι δείκτες του είναι σταματημένοι στις 11:04, θυμίζοντας την τραγική νύχτα. Μεγάλες ζημιές προκλήθηκαν στους νομούς Κιλκίς, Σερρών και Χαλκιδικής, ενώ σημάδια από το κύριο ρήγμα εμφανίστηκαν στα χωριά Στίβος, Γερακαρού και Νικομηδινό, που ήταν και πιο κοντά στο επίκεντρο του σεισμού.
Ενδιάμεσα στις δύο λίμνες εμφανίστηκαν ηφαίστεια άμμου, άνοιξαν οι αγωγοί ύδρευσης και μεγάλες χαραγματιές άνοιξαν στους δρόμους, στα χωράφια και στα νεκροταφεία.
Ο Καραμανλής εσπευσμένα στη Θεσσαλονίκη
Στις 4 Ιουλίου ένας ακόμα μεγάλος μετασεισμός μεγέθους 5,1 Ρίχτερ αναγκάζει τον πρωθυπουργό, Κωνσταντίνο Καραμανλή, να έρθει στη Θεσσαλονίκη και να αποφασίσει αν θα πρέπει να εκκενωθεί η πόλη ή όχι.Ο Καραμανλής τελικά εγκαθίσταται στη Θεσσαλονίκη και συντονίζει της ενέργειες για ανακούφιση των σεισμοπαθών και αποκατάσταση των ζημιών. Σύμφωνα με τον καθηγητή Βασίλη Παπαζάχο, η μετασεισμική ακολουθία εξελισσόταν ομαλά και δεν υπήρχε λόγος να συσταθεί στους πολίτες να εγκαταλείψουν την πόλη, κάτι το οποίο θα δημιουργούσε περισσότερες «αρνητικές κοινωνικές συνέπειες απ’ ό,τι οι συνέπειες ενός ισχυρού σεισμού».
Μεγάλες ήταν οι κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες που προκλήθηκαν από τον καταστροφικό σεισμό του 1978. Ο αστικός και κοινωνικός ιστός αποδιοργανώθηκε τελείως και οι ειδικοί εκτιμούν ότι οι υλικές ζημιές που προκλήθηκαν αντιστοιχούν σε 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ σε σημερινές τιμές.
Ο φονικός σεισμός έγινε η αφορμή να δημιουργηθεί (1979- 1980) το Ερευνητικό Σεισμολογικό κέντρο στο ΑΠΘ και αργότερα ιδρύθηκε το Ινστιτούτο Τεχνικής Σεισμολογίας και Αντισεισμικών Κατασκευών (ΙΤΣΑΚ) ως πρώτο εθνικό κέντρο διεπιστημονικής έρευνας σε θέματα σεισμών, ενώ το 1983 δημιουργήθηκε ο ΟΑΣΠ, ο αρμόδιος φορέας της πολιτείας για τον σχεδιασμό της αντισεισμικής πολιτικής της χώρας. Μέχρι τότε, στη Βόρεια Ελλάδα δεν υπήρχε ούτε σεισμογράφος ούτε άλλα σεισμολογικά όργανα.
Έκθεση για τα 40 χρόνια
Με αφορμή τη συμπλήρωση 40 χρόνων από τον μεγάλο σεισμό της Θεσσαλονίκης, το Τμήμα Γεωλογίας του ΑΠΘ και το Αριστοτέλειο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας (ΑΜΦΙΘ) διοργανώνουν, υπό την αιγίδα της Κοσμητείας της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ, την έκθεση «1978-2018, 40 Χρόνια από τον Σεισμό της Θεσσαλονίκης. Οι παλαιότεροι θυμούνται, οι νέοι μαθαίνουν», στον πολυχώρο πολιτισμού Ισλαχανέ (Ε. Ζωγράφου 3) και θα διαρκέσει ως τις 30 Ιουνίου 2018.
Από το φύλλο της THESSNEWS #110 (16/06/2018-17/06/2018)
