Γράφει ο Σπύρος Κουζινόπουλος*
Άφησε εποχή στη Θεσσαλονίκη, σημαδεύοντάς την επί μισό σχεδόν αιώνα με την προσωπική του σφραγίδα ο Γιάννης Πασαλίδης. Ως χειρουργός μαιευτήρας που είχε ξεγεννήσει εκατοντάδες γυναίκες της πόλης, εισπράττοντας αμοιβή από τις κυρίες της καλής κοινωνίας και εξετάζοντας δωρεάν τον γυναικόκοσμο των λαϊκών στρωμάτων.
Ως υπερασπιστής των δικαίων του προσφυγικού κόσμου και του ποντιακού ελληνισμού. Ως βουλευτής Θεσσαλονίκης επί πέντε κοινοβουλευτικές περιόδους. Ως πρόεδρος κόμματος, που με ορμητήριο τη Θεσσαλονίκη, κατόρθωσε να συνενώσει τις διάσπαρτες μετά τον εμφύλιο δυνάμεις της Αριστεράς, να δημιουργήσει την ΕΔΑ και λίγα χρόνια αργότερα να την αναδείξει αξιωματική αντιπολίτευση.
Η Θεσσαλονίκη που όλα αυτά τα χρόνια έμεινε σιωπηλή μπροστά στο έργο, το μεγαλείο και την τεράστια προσφορά του Γιάννη Πασαλίδη, του οφείλει πολλά. Και είναι άξιοι συγχαρητηρίων οι δήμοι Θεσσαλονίκης και Καλαμαριάς, που με παρότρυνση της Οργανωτικής Επιτροπής που δημιουργήθηκε για να τιμηθεί το έργο του, οργανώνουν στις 17 Μαΐου 2018, ώρα 7 μ.μ., στην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης, εκδήλωση μνήμης για τον μεγάλο Πόντιο πολιτικό, με αφορμή τη συμπλήρωση φέτος 50 χρόνων από τον θάνατό του.
Στην εκδήλωση, που είναι υπό την αιγίδα της Βουλής των Ελλήνων, θα παραστεί και θα χαιρετίσει ο πρόεδρος της Βουλής, Νίκος Βούτσης, ενώ χαιρετισμό θα απευθύνουν ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, και ο εγγονός του Πασαλίδη, δικηγόρος Γιάννης Νισύριος. Σύντομη ομιλία θα εκφωνήσουν ο καθηγητής Ηλίας Νικολακόπουλος, πρόεδρος των ΑΣΚΙ, και η ιστορικός Ιωάννα Παπαθανασίου. Στο τέλος της εκδήλωσης θα προβληθεί ένα εκπληκτικό ντοκιμαντέρ που ετοίμασε η ΕΡΤ3 με σπάνια ανέκδοτα ντοκουμέντα από τη ζωή και τη δράση του αξέχαστου μεγάλου πολιτικού άνδρα.
Ποιος ήταν ο Γιάννης Πασαλίδης
Ο Γιάννης Πασαλίδης, Πόντιος την καταγωγή, γεννήθηκε στην Κουταΐδα του Καυκάσου, το 1880, από Σανταίους γονείς, φτωχούς αγρότες. Παρά τις οικονομικές δυσκολίες και χάρη στον αδελφό του που τον βοήθησε, άρχισε το 1896 τις σπουδές του στο ρωσικό γυμνάσιο της Τιφλίδας, κι όταν το τελείωσε, σπούδασε ιατρική στην Οδησσό, ενώ το πτυχίο Ιατρικής το πήρε από το πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας, καθώς είχε αποβληθεί από την Οδησσό λόγω πολιτικών φρονημάτων. Μιλούσε έξι γλώσσες αλλά λάτρευε την ποντιακή διάλεκτο και είχε τεράστια ευαισθησία απέναντι στον πολιτισμό και τον λαό του Πόντου.
Με το αριστερό κίνημα συνδέθηκε πολύ νωρίς και το 1903, σε ηλικία 18 ετών, προσχώρησε στις τάξεις του Σοσιαλδημοκρατικού Εργατικού Κόμματος της Ρωσίας (ΣΔΕΚΡ), παρακολουθώντας από κοντά την εξέγερση των ναυτών του θωρηκτού Ποτέμκιν, το 1905 στην Οδησσό. Το 1917, κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Πασαλίδης εκλέχτηκε βουλευτής στη Γεωργία με το κόμμα των μενσεβίκων κι έναν χρόνο αργότερα, το 1918, αναδείχτηκε πάλι βουλευτής στην τοπική Βουλή αναλαμβάνοντας τα καθήκοντα του υπουργού Εξωτερικών. Μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων και στη Γεωργία, ύστερα και από την είσοδο των σοβιετικών στρατευμάτων, ο Πασαλίδης φεύγει στο Βερολίνο και παραμένει εκεί για έναν χρόνο.
Το 1923, λίγο μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, και ως διευθυντής του Ρωσικού Μαιευτηρίου Θεσσαλονίκης για μια επταετία προσφέρει πλούσιο κοινωνικό έργο. Εκεί άσκησε αφιλοκερδώς το ιατρικό λειτούργημα και απέκτησε το προσωνύμιο «ο γιατρός του λαού».
Εκπρόσωπος των προσφύγων
Εκείνη την περίοδο, ο Πασαλίδης ιδρύει τον «Σύλλογο Καυκασίων Θεσσαλονίκης» και εκδίδει το φιλολογικό περιοδικό «Μακρινές φωτιές», ενώ προεδρεύει σε δύο προσφυγικά συνέδρια. Στα τέλη του 1923, ο Πασαλίδης προσεγγίζει το πολιτικό ρεύμα του Αλέξανδρου Παπαναστασίου και εκλέγεται ως ανεξάρτητος σοσιαλιστής βουλευτής Θεσσαλονίκης με 41.397 ψήφους, εκπροσωπώντας τους πρόσφυγες στη Βουλή που προέκυψε από τις εκλογές της 16ης Δεκεμβρίου 1923 .
Τρεις ημέρες μετά από εκείνες τις εκλογές, στις 19 Δεκεμβρίου 1923, ο Καυκάσιος πολιτικός είναι οργανωτής, μαζί με τους Γ. Χατζηκυριάκο, Κων. Αγγελάκη, Α. Μπιράκη, Λ. Ιασωνίδη, Ε. Γονατά, του μεγάλου λαϊκού συλλαλητηρίου στην πλατεία του Λευκού Πύργου, με αίτημα την κατάργηση της βασιλείας και την απομάκρυνση από την Ελλάδα της δυναστείας των Γλύξμπουργκ.
Συμμετοχή στην ίδρυση της «Ελευθερίας»
Αργότερα, τη δεκαετία του ’30, υπήρξε ο ιδρυτής του μικρού Ελληνικού Σοσιαλιστικού Κόμματος και βλέποντας την άνοδο του Ναζισμού στη Γερμανία και του φασισμού στην Ιταλία, προτείνει τη συνεργασία των Ελλήνων σοσιαλιστών με το «Παλλαϊκό Μέτωπο» που είχε δημιουργηθεί με πρωτοβουλία του ΚΚΕ και τη συμμετοχή του Αγροτικού Κόμματος, κάτι που τελικά δεν επιτεύχθηκε.
Όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ελλάδα, επιβάλλοντας τον μεσαίωνα της χιτλερικής Κατοχής, έναν μήνα μετά την κατάκτηση της χώρας, ο Γιάννης Πασαλίδης πρωταγωνίστησε στη δημιουργία, στη Θεσσαλονίκη, της εθνικοαπελευθερωτικής οργάνωσης «Ελευθερία» που έχει καταγραφεί ως η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση σε ολόκληρη την κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη. Όταν ύστερα από τέσσερις μήνες θα δημιουργηθεί το ΕΑΜ, το Σοσιαλιστικό Κόμμα ήταν ένας από τους σχηματισμούς που προσχώρησαν στο ΕΑΜ και ο Γιάννης Πασαλίδης αναδείχθηκε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΑΜ. Για εκείνη την υπέροχη αντιστασιακή του δράση, ο Πασαλίδης θα συλληφθεί από τους Γερμανούς, θα ανακριθεί από την Γκεστάπο στο αρχηγείο της, στην οδό Τσιμισκή, και θα φυλακιστεί για σύντομο χρονικό διάστημα στο κάτεργο του Γεντί-Κουλέ.
Μετά την απελευθέρωση, ο Πασαλίδης, συνεχίζοντας τον αγώνα για ομαλότητα και δημοκρατικές ελευθερίες, ιδρύει τους «Δημοκρατικούς Συλλόγους Μακεδονίας», ενώ τραυματίζεται σοβαρά, αλλά κατορθώνει να επιζήσει, όταν εκδηλώνεται δολοφονική εναντίον του επίθεση στις 27 Αυγούστου 1945, ενώ είναι ομιλητής σε συγκέντρωση στη Βέροια. Καθώς είναι αντίθετος με την αποχή από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946, αλλά και με την πολιτική του ένοπλου αγώνα, διαχωρίζει τη θέση του από τον Ζαχαριάδη. Παρ’ όλα αυτά, συλλαμβάνεται ως «επικίνδυνος κομμουνιστής» την παραμονή της Πρωτομαγιάς του 1947 για να εξοριστεί στον Άη-Στράτη, η εκτόπιση όμως θα αποτραπεί την τελευταία στιγμή, χάρη στο κύμα διαμαρτυρίας από τα σοσιαλιστικά κόμματα των μεγαλύτερων Ευρωπαϊκών χωρών.
H ίδρυση της ΕΔΑ και ο θάνατος
Μετριοπαθής, προσηλωμένος στον κοινοβουλευτισμό αλλά και στην ενότητα όλων των δυνάμεων της Αριστεράς, ο Γιάννης Πασαλίδης έχαιρε σεβασμού και εκτίμησης. Με δική του πρωτοβουλία, ιδρύεται το 1951 η ΕΔΑ, ως συνασπισμός κομμάτων, και ορίζεται ομόφωνα πρόεδρός της. Οι άοκνες προσπάθειές του για τη «συγκρότηση μιας δημοκρατικής Αριστεράς, που θα διασφαλίσει με τους αγώνες της και στη χώρα μας γαλήνη και λευτεριά», είχαν τελεσφορήσει. Ως πρόεδρος της ΕΔΑ και ως βουλευτής θα πρωταγωνιστήσει μέχρι το 1967. Ο Γιάννης Πασαλίδης πέθανε στις 15 Μαρτίου 1968 φρουρούμενος από τα όργανα της Χούντας, που τον είχε θέσει σε κατ’ οίκον περιορισμό, φυλακίζοντάς τον κατ ‘ουσία επί 11 μήνες στο σπίτι του, στη γωνία Χρυσοστόμου Σμύρνης 23 με Τσιμισκή, με περιπόλους της αστυνομίας και της Ασφάλειας να βρίσκονται επί 24ώρου βάσεως έξω από το σπίτι.
Ο ελληνικός λαός, που τόσο πολύ αγάπησε τον Γιάννη Πασαλίδη, δεν θα πληροφορηθεί τη μεγάλη απώλεια, καθώς οι λογοκριμένες από τη χούντα εφημερίδες δεν ανέφεραν το παραμικρό για τον θάνατό του. Και στο αγγελτήριο θανάτου του, που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες «Μακεδονία» και «Απογευματινή», αναγραφόταν μόνο η ιδιότητα του γιατρού και όχι του πολιτικού! Η κηδεία του ιδρυτού και προέδρου της ΕΔΑ, που ήταν σε κατ’ οίκον περιορισμό, όπως όλοι οι πολιτικοί, έγινε υπό το άγρυπνο μάτι της χωροφυλακής, εν μέσω κλίματος άγριας αστυνομοκρατίας.
Από το φύλλο της THESSNEWS #105 (12/05/2018-13/05/2018)
