Ο θρήνος της μάνας πάνω από τον σκοτωμένο γιο της – Τα γεγονότα του Μάη του ’36 στη Θεσσαλονίκη
Τα θλιβερά γεγονότα τον Μάιο του 1936 στην Ελλάδα σηματοδότησαν μια σειρά από πολιτικές εξελίξεις.
Η φωτογραφία που αποτυπώνει τον θρήνο της μάνας πάνω από τον νεκρό γιο της ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο» και να τον μελοποιήσει ο Μίκης Θεοδωράκης, ενώ πολλά χρόνια αργότερα έγινε μνημείο στη Θεσσαλονίκη που μας θυμίζει τις θλιβερές μέρες του ’36.
Τα γεγονότα
Η οικονομική ύφεση, η πτώση της τιμής της εξαγωγής του καπνού και της σταφίδας και η πτώχευση του 1932 δημιουργούν μια σειρά από απεργίες, διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις.
Στον «ματωμένο» Μάη του ’36 χιλιάδες εργάτες συμμετέχουν στις απεργιακές κινητοποιήσεις. Βασικό αίτημα είναι η αναπροσαρμογή του ημερομίσθιου, η βελτίωση των παροχών του κλαδικού ταμείου για τους «παρήλικας και τους φυματικούς» και η χορήγηση έκτακτου επιδόματος 500 δραχμών στους άνεργους καπνεργάτες ενόψει των εορτών του Πάσχα. Στις διεκδικήσεις είχαν ενταχθεί και πολιτικά αιτήματα, όπως «η χορήγηση γενικής αμνηστίας εις τους πολιτικούς φυλακισμένους, εξορίστους και καταδικασμένους και ιδιαίτερα των καπνεργατικών στελεχών».
Από τις 29 Απριλίου ως τις 8 Μαΐου οι απεργιακές κινητοποιήσεις εξαπλώνονται σε Καβάλα, Δράμα, Σέρρες, Λαγκάδα, Βόλο, Καρδίτσα κ.α. Στις 9 Μαΐου ξεσπά γενική απεργία στη Θεσσαλονίκη, όπου συμμετέχουν οι ομοσπονδίες του Ηλεκτρισμού, Δέρματος, Οικοδόμων, Επισιτισμού, Ιματισμού, Κουρέων, Αρτεργατών, Φυματικών, καπνεργατών, που ζητούν να λυθούν τα δίκαια αιτήματα των καπνεργατών, των τσαγκάρηδων και υφαντουργών. Την ίδια μέρα φτάνει στη Θεσσαλονίκη ο Ιωάννης Μεταξάς, ο οποίος σε κοινή σύσκεψη που είχε με τον Γενικό Διευθυντή και τον Σωματάρχη του Γ΄ Σώματος Στρατού δίνει το «πράσινο φως» για την καταστολή της απεργίας.
Ο νεκρός Τούσης
Τα πρώτα σοβαρά γεγονότα έγιναν μεταξύ χωροφυλακής και απεργών αυτοκινητιστών στην οδό Εγνατίας με Βενιζέλου. Οι αυτοκινητιστές έστησαν οδοφράγματα και προσπάθησαν να απελευθερώσουν συνάδελφό τους που είχε συλληφθεί. Η χωροφυλακή απάντησε με πυροβολισμούς και σκοτώνεται ο 25χρονος αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης από το Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης. Ο νεκρός μεταφέρεται πάνω σε μια πόρτα από διαδηλωτές που κατευθύνονται προς το Διοικητήριο και οι ταραχές γενικεύονται, με τους νεκρούς να φτάνουν τους 16, μεταξύ αυτών και δεκάδες τραυματίες.
Η φωτογραφία του νεκρού Τούση στο οδόστρωμα πάνω στην ξύλινη πόρτα και ο θρήνος της μάνας πάνω από το νεκρό κορμί του γιου της κάνει τον γύρο του κόσμου και εμπνέει τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο».
«Μέρα Μαγιού μου μίσεψες, μέρα Μαγιού σε χάνω, άνοιξη, γιε, που αγάπαγες κι ανέβαινες απάνω».
Το μνημείο πεσόντων εργατών στη Θεσσαλονίκη
Το 1997 ο γλύπτης Άγγελος Βλάσσης φιλοτεχνεί το μνημείο των πεσόντων εργατών στη Θεσσαλονίκη.
Το μνημείο που είναι φτιαγμένο από ορείχαλκο αναπαριστά τη μάνα η οποία θρηνεί πάνω από τον νεκρό γιο της. Τα χέρια της μάνας αλλά και τα άνω και κάτω άκρα του νεκρού βρίσκονται εκτός του πλαισίου ως έξεργα που δραματοποιούν το έργο. Στο κάτω μέρος του έργου υπάρχει η υπογραφή του γλύπτη.
Το έργο ανεγέρθηκε από το εργατοϋπαλληλικό κέντρο Θεσσαλονίκης τον Μάιο του 1997 και βρίσκεται στο μικρό παρκάκι ακριβώς απέναντι από το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης, πάνω από την πλατεία Αριστοτέλους, σε σημείο όχι και τόσο εμφανές.
Παρ’ όλα αυτά την ημέρα μνήμης της εργατικής Πρωτομαγιάς το ΚΚΕ αποτίνει φόρο τιμής και καταθέτει στεφάνια στο σημείο όπου εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα, δηλαδή στη συμβολή των οδών Εγνατίας με Βενιζέλου, εκεί όπου τώρα γίνονται τα έργα του μετρό, ενώ άλλα εργατικά συνδικάτα και πολιτικοί φορείς αποτίνουν την ίδια μέρα φόρο τιμής στο σημείο όπου βρίσκεται το μνημείο των πεσόντων.
Αντίστοιχο μνημείο που αναπαριστά τη σκηνή του θρήνου με τον δολοφονημένο Τούση βρίσκεται μέσα σε μαρμάρινο πλαίσιο έξω από το Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης.
Από το φύλλο της THESSNEWS #104 (05/05/2018-06/05/2018)
