Το κτήριο στην οδό Παρασκευοπούλου με Δελφών γωνία μαρτυρά την ομορφιά των αρχοντικών σπιτιών στην περιοχή των «Εξοχών».
Παρά την παλιά αίγλη της περιοχής, σήμερα, εκτός ελαχίστων, τα περισσότερα διατηρητέα κτήρια πεθαίνουν μαζί με την ιστορία της πόλης. Το πανέμορφο κτήριο έχει καταντήσει σκουπιδότοπος, ένα φάντασμα που προσπαθεί να μείνει όρθιο, θυμίζοντας στους περαστικούς ότι κάποτε η πολύβουη Δελφών υπήρξε σημείο αναφοράς στα κοσμικά γεγονότα.
Φθορές, σκουπίδια και αδιαφορία
Στην πολυσύχναστη περιοχή της Δελφών, με τα πολλά εμπορικά καταστήματα, καφέ και τις πυκνές πολυκατοικίες, το τριώροφο κτίσμα ξεχωρίζει από την εγκατάλειψη. Οι εξωτερικοί τοίχοι σε πολλά σημεία παρουσιάζουν φθορές, από τα μπαλκόνια έχουν πέσει οι σοβάδες, η σκάλα από την οδό Κωνσταντινίδη έχει καταστραφεί τελείως, τα τζάμια είναι σπασμένα και τα παραθυρόφυλλα σε αρκετά παράθυρα ανύπαρκτα. Η σοφίτα στη στέγη είναι μισοδιαλυμένη, ένα τμήμα της έχει καταρρεύσει και τα παλιά στόρια στο ισόγειο φαίνεται να μην αντέχουν άλλο.
Από την κεντρική πόρτα του ισογείου στην οδό Κωνσταντινίδη έχουν μείνει μόνο τα σιδερένια κιγκλιδώματα και έχουν προστεθεί ξύλα για να εμποδίσουν την είσοδο. Πάνω στα πρόχειρα ξύλινα μπαλώματα της πόρτας κάποιος έγραψε «όχι σκουπίδια», μάλλον μάταια, διότι εσωτερικά το κτήριο έχει μετατραπεί σε σκουπιδότοπο. Από την πλευρά της Δελφών από το ισόγειο παράθυρο βλέπει κανείς τον βανδαλισμό που έχει υποστεί ο χώρος της κουζίνας με τη μυρωδιά από περιττώματα να είναι πολύ έντονη.
Από την πλαϊνή πλευρά του κτηρίου υπάρχει αυλή που περιβάλλεται από ψηλό τοίχο και σιδερένια πόρτα, παρ’ όλα αυτά εύκολα μπορεί κανείς να διακρίνει και εκεί την εγκατάλειψη αλλά και τη μωρία του καθενός να πετάει εκεί τα σκουπίδια του. Εξωτερικά το κτήριο έχει βανδαλιστεί με γκράφιτι αλλά έχει επίσης αλλοιωθεί η εικόνα του και από την προσθήκη λουκιών κάθετα του κτίσματος σε όλες τις πλευρές.
Η συνοικία των Ντονμέδων
Το τριώροφο κτήριο μεταξύ των οδών Παρασκευοπούλου, Δελφών και Κωνσταντινίδη ήταν ιδιοκτησίας της Σερβέτ Χανούμ, συζύγου του Μουσταφά Τεφήκ Εφέντη, και θα μπορούσε να αποτελέσει μαζί με άλλα αρχοντικά της περιοχής (π.χ Παρασκευοπούλου με Σπάρτης) σημείο έλξης τουριστών και επισκεπτών. Βρίσκεται στην παλιά συνοικία των Ντονμέδων, δηλαδή των εξισλαμισμένων Εβραίων Θεσσαλονικέων, πολύ κοντά στο Γενί Τζαμί, το τελευταίο τζαμί που κατασκευάστηκε στη Θεσσαλονίκη στην οδό Αρχαιολογικού Μουσείου.
Τότε οι εύποροι Ντονμέδες της πόλης έδιναν μεγάλη σημασία στην εκπαίδευση των παιδιών τους και είχαν δικά τους σχολεία και φιλανθρωπικά ιδρύματα. Ίσως σε αυτό να βασίζεται η υπόθεση ότι το κτήριο αρχικά προοριζόταν για αρρεναγωγείο, διότι ο Μουσταφά Τεφήκ Εφέντης ήταν διευθυντής του Φεϊζιέ Μεκτεμπή (ιδιωτική σχολή Ντονμέδων). Τότε στη Θεσσαλονίκη λειτουργούσαν δύο Feyzie, ένα παρθεναγωγείο στην οδό Ευσταθίου με 260 μαθήτριες και ένα αρρεναγωγείο με 400 μαθητές.
Ανταλλάξιμη περιουσία και οι ιδιοκτήτες
Η χρονολογία ανοικοδόμησης του κτηρίου τοποθετείται μεταξύ 1907-1919. Η πιο τεκμηριωμένη πληροφορία για το κτίσμα χρονολογείται στο 1925, όταν το διατηρητέο περνάει στα χέρια της Υπηρεσίας Διαχείρισης ανταλλάξιμων μουσουλμανικών περιουσιών.
Υπάρχουν όμως στοιχεία στο Hulasa (φορολογικό βιβλίο) του 1911 που αναφέρουν ότι στην οδό Αβδούλ Κερήμ (παλιά ονομασία της οδού), ο Αβδούλ Κερήμ, γιος του Χατζή Μπεκήρ και συγγενής της ιδιοκτήτριας Σερβέτ Χανούμ, το είχε κτίσει ως apartman Hane τo 1909. Πριν το κτήριο περάσει στο καθεστώς ανταλλάξιμων περιουσιών, έμεναν σε αυτό πάνω από 20 άτομα, από τη Σμύρνη, την Ήπειρο, την Αλεξανδρούπολη, αλλά και Εβραίοι της Θεσσαλονίκης.
Το 1927 το διατηρητέο αγοράζεται από τον Σιντώ Λιάου Μπενβενίστε και το 1942 πωλείται το ¼ εξ αδιαιρέτου της συνολικής ιδιοκτησίας στον Σιντώ Γιουδά Ρεβάχ. Το 1955 ο Ρεβάχ το μεταπωλεί στον Στέφανο Παπαϊσίου, ο οποίος μαζί με τον Μπενβενίστε είναι οι σημερινοί ιδιοκτήτες.
Εκλεκιστικό κτίσμα
Το πανέμορφο διατηρητέο αποτελείται από τρεις ορόφους. Το ισόγειο λειτουργεί ανεξάρτητα με δική του είσοδο από την αυλή και περιλαμβάνει μια οικία και δύο καταστήματα.
Ο κάθε όροφος είναι ένα διαμέρισμα που στο κέντρο υπάρχει ένα σαλόνι και στις δύο πλευρές του ενώνει τα δωμάτια από τους δυο παράλληλους δρόμους. Η είσοδος στον πρώτο όροφο γίνεται από τη μαρμάρινη εξωτερική σκάλα της αυλής που οδηγεί σε εσωτερικό κλιμακοστάσιο.
Το κτήριο χαρακτηρίζεται από εκλεκιστικά στοιχεία με λαϊκή αρχιτεκτονική και ρομαντική διακόσμηση (δεν έχουμε πληροφορίες για τον αρχιτέκτονα). Εξωτερικά πλαισιώνεται από σιδερένια κιγκλιδώματα των μπαλκονιών (εξώστες), φυτικά και ελικοειδή ανάγλυφα κοσμήματα, απομιμήσεις υφάσματος στα κτιστά φουρούσια και κρεμαστές διάτρητες ξύλινες κορνίζες στη στέγη της σοφίτας. Επίσης χαρακτηριστικοί είναι οι δύο εξώστες στην οδό Δελφών, που δημιουργούν τραπεζοειδή σκεπαστό εξώστη με μπαλαούστρες (συμπαγή κολωνάκια) αντί για κάγκελο (κιγκλίδωμα).
Στον 2ο όροφο υπήρχαν οροφογραφίες που κοσμούσαν τους ορόφους αλλά επικαλύφθηκαν από αλλεπάλληλες στρώσεις ασβέστη.
Ο σεισμός του 1978 δεν επηρέασε τη στατικότητα του κτηρίου, αλλά δημιούργησε πολλές φθορές στα εσωτερικά και εξωτερικά επιχρίσματα και κατέστρεψε μέρος των οροφογραφιών.
Από το φύλλο της THESSNEWS #101 (14/04/2018-15/04/2018)
