Γιάννης Ν. Κρεστενίτης, Ομότιμος Καθηγητής ΑΠΘ – Ανάλυση στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ.
Η καλή ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα είναι ένα διαρκές ζητούμενο, ιδιαίτερα για τα πολεοδομικά συγκροτήματα με μεγάλη συγκέντρωση πληθυσμού, πολλαπλές βιομηχανικές και βιοτεχνικές δραστηριότητες και περιορισμένες εκτάσεις αστικού πράσινου και ελευθέρων χώρων.
Στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης, με την αυξημένη αστική πυκνότητα, τις διάσπαρτες στον αστικό ιστό βιοτεχνικές και βιομηχανικές δραστηριότητες, τα προβλήματα οδικής κυκλοφορίας και την πάρα πολύ χαμηλή αναλογία έκτασης αστικού πρασίνου και ελεύθερων χώρων ανά κάτοικο, η ατμοσφαιρική ρύπανση βρίσκεται διαχρονικά σε υψηλά επίπεδα.
Αυτός είναι εξάλλου και ο λόγος που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε, στις 3/12/2020, να παραπέμψει την Ελλάδα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σχετικά με την κακή ποιότητα του αέρα, λόγω των υψηλών επιπέδων αιωρούμενων σωματιδίων ΑΣ10 (https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/IP_20_2151), αφού η Ελλάδα δεν τήρησε τις ημερήσιες οριακές τιμές για τις συγκεντρώσεις ΑΣ10, οι οποίες είναι νομικά δεσμευτικές από το 2005.
Τα στοιχεία που υπέβαλε η Ελλάδα επιβεβαιώνουν συστηματικές υπερβάσεις στη Θεσσαλονίκη, για δεκατέσσερα έτη από το 2005 (με εξαίρεση το 2013). Το 2019, που ήταν ο τελευταίος χρόνος για τον οποίον υποβλήθηκαν δεδομένα μετρήσεων, οι ημέρες στις οποίες σημειώθηκαν υπερβάσεις των οριακών τιμών ήταν 67.
Στην ετήσια έκθεση του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για το 2021 που αναφέρεται στους τέσσερεις σταθμούς της Θεσσαλονίκης (Αγίας Σοφίας: ΑΓΣ, Κορδελιού: ΚΟΔ, Πανοράματος: ΠΑΝ και Σίνδου: ΣΙΝ), προκύπτει ότι η τάση μείωσης του φορτίου των αιωρούμενων σωματιδίων, που ήταν σημαντική έως το 2013 έχει ελαττωθεί (με εξαίρεση τον σταθμό Πανοράματος) ή έχει ανατραπεί.
Επομένως προκύπτει ότι η ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, ως προς τις συγκεντρώσεις των ΑΣ10, είναι εκτός του ορίου (των 35 ημερών υπέρβασης το χρόνο), τόσο στον Σταθμό της Αγ. Σοφίας, όσο και στον Σταθμό του Κορδελιού, και μόλις (κατά 1 ημέρα) εντός του ορίου για τον Σταθμό της Σίνδου και ικανοποιητικά εντός του ορίου για τον Σταθμό Πανοράματος (μόνον 3 ημέρες εκτός ορίου).
Ταυτόχρονα υπάρχουν ανησυχίες ότι μπορεί να επιδεινωθεί ως αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης μη αντιμετώπισης των αιτίων που προκαλούν την ατμοσφαιρική ρύπανση (κυκλοφοριακό, έλλειψη πρασίνου κλπ.), αλλά και των αλλαγών στη διαχείριση και λειτουργία των οικιακών θερμάνσεων που έχει προκαλέσει η ενεργειακή κρίση και η ακρίβεια (π.χ. αύξηση στη χρήση καυσόξυλων ή και ακατάλληλων για καύση υλικών).
Αυτό καθιστά απαραίτητη την ύπαρξη επιχειρησιακού σχεδίου για την αντιμετώπιση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης.
Αρμόδιος φορέας για την υλοποίηση και εφαρμογή του επιχειρησιακού σχεδίου αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης είναι η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Η ΠΚΜ είχε αναθέσει (με δημόσιο διαγωνισμό) την «Εκπόνηση Επιχειρησιακού Σχεδίου αντιμετώπισης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ΠΚΜ», που ολοκληρώθηκε το καλοκαίρι του 2020, σύμφωνα με απάντηση του ΥΠΕΝ σε σχετική κοινοβουλευτική ερώτηση.
Στη μελέτη αυτή όμως «γίνεται αναφορά μέτρων χωρίς να έχουν εξετασθεί αναλυτικά τα κόστη εφαρμογής τους, οι πόροι για τη χρηματοδότησή τους και οι απαιτούμενες νομοθετικές ρυθμίσεις. Κυρίως όμως δεν γίνεται η ποσοτική αποτίμηση της συνεισφοράς του κάθε προτεινόμενου μέτρου στις μετρούμενες συγκεντρώσεις ΑΣ10 και η εκτίμηση για το πότε και με ποιο τελικό πακέτο μέτρων θα επιτευχθεί η συμμόρφωση με την οριακή τιμή στις θέσεις μέτρησης που παρατηρούνται υπερβάσεις», όπως αναφέρεται σε έγγραφο του ΥΠΕΝ (απάντησης σε κοινοβουλευτικό έλεγχο).
Σήμερα λοιπόν, στις αρχές του 2023, δύο χρόνια μετά την ανακοίνωση της παραπομπής της χώρας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (3/12/2020), για τη μη τήρηση των υποχρεώσεων που αφορούν στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα στη Θεσσαλονίκη και ειδικά για τα αιωρούμενα σωματίδια ΑΣ10, παρά το γεγονός ότι ανατέθηκαν μελέτες και διαφημίστηκαν αναβαθμίσεις του δικτύου των σταθμών μέτρησης των ρύπων που σχετίζονται με την ποιότητα του αέρα στο Πολεοδομικό Συγκρότημα της Θεσσαλονίκης, η κατάσταση εξακολουθεί να παραμένει προβληματική και πιθανόν επιδεινούμενη.
