Ο Ξενοφών Παιονίδης σχεδίασε και διαμόρφωσε ένα πολύ μεγάλο τμήμα εντός και εκτός των τειχών της Θεσσαλονίκης.
Θεωρείται από τους πρωτοπόρους αρχιτέκτονες που διαμόρφωσαν και επηρέασαν την αρχιτεκτονική μορφή της πόλης και δημιούργησαν το νέο πρόσωπό της, με κυρίαρχα στοιχεία τον νεοκλασικισμό και τον εκλεκτικισμό, επηρεασμένα από την παραδοσιακή και βυζαντινή αρχιτεκτονική της Θεσσαλονίκης.
Είναι ο αρχιτέκτονας που σχεδίασε σημαντικά δημόσια και ιδιωτικά κτήρια, μεταξύ αυτών το Παπάφειο ορφανοτροφείο και το νοσοκομείο «Άγιος Δημήτριος», που ολοκληρώθηκαν το 1905.
Ο Ξενοφών Παιονίδης γεννήθηκε το 1863 στη Φούρκα Χαλκιδικής. Είχε καταγωγή από την Έδεσσα, σπούδασε στο Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και έπειτα συνέχισε τις μεταπτυχιακές του σπουδές στο Πολυτεχνείο του Μονάχου. Ο πατέρας του ήταν γιατρός με σπουδές στην Πάδοβα της Ιταλίας. Στη Θεσσαλονίκη εγκαταστάθηκε το 1892 και συνεργάστηκε αποκλειστικά με την ελληνική κοινότητα της πόλης στην εποπτεία και ανέγερση κτηρίων ελληνικού ενδιαφέροντος.
Τα έργα του
Ο Παιονίδης, μέσα από το έργο του, θεωρείται ο εκπρόσωπος της ελληνικής αρχιτεκτονικής στη Μακεδονία.
Πολλοί ευγενείς και μεγαλέμποροι της εποχής τού ανέθεσαν τη σχεδίαση των μεγαλοπρεπών επαύλεών τους στην περιοχή εντός των τειχών αλλά ιδιαίτερα στην περιοχή της κοσμοπολίτικης περιοχής των «εξοχών».
Τα πιο χαρακτηριστικά κομψοτεχνήματα στην περιοχή των εξοχών που σχεδίασε ο Παιονίδης είναι η Βίλα Μορντώχ (πρώην ΙΚΑ της Μαρτίου, 1905), η νυν Σχολή Τυφλών (πρώην οικία του Χαφίζ Μπέη, 1879), η έπαυλη Χατζηλαζάρου- Σιάγα (Π. Συνδίκα με Β. Όλγας, 1890), η βίλα Σαλέμ (πρώην Ιταλικό προξενείο, 1878).
Εντός των τειχών, η Αγιορειτική Εστία στην οδό Εγνατία, η Ιωαννίδειος Αστική Σχολή στην περιοχή Ιπποδρομίου, όπου σήμερα στεγάζεται το 40ο Δημοτικό Σχολείο, η Αστική Σχολή στην περιοχή της Ανάληψης, η κεντρική Αστική Σχολή στην Ιασωνίδου, η οποία κατεδαφίστηκε, το παλιό ταχυδρομείο, η στοά Πελοσώφ στην Τσιμισκή και η στοά Αγίου Μηνά.
Κομψοτεχνήματα της Μακεδονίας
Ο Παιονίδης διετέλεσε τεχνικός σύμβουλος της ελληνικής κοινότητας και του ελληνικού προξενείου και το έργο του επεκτάθηκε στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας. Σημαντικά κομψοτεχνήματα σε σχέδια του Παιονίδη βρίσκονται στην περιοχή της Χαλκιδικής, όπως το Γυμνάσιο Πολυγύρου και τα Δημοτικά Σχολεία Ορμύλιας, Νικήτης, Κασσανδρείας, Παρθενώνα και Συκιάς. Επίσης τα σχολεία Βασιλικών, Επανομής, και Σοχού. Μεταξύ άλλων σχεδίασε την Εκκλησιαστική Σχολή της Μονής Αγίας Αναστασίας. Έργα του Παιονίδη βλέπουμε και στη Βέροια, όπως η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, αλλά και στις Σέρρες το διοικητήριο.
Ο Παιονίδης διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος στις θητείες των δημάρχων Οσμάν Σαΐτ Μπέη και Κωνσταντίνου Αγγελάκη. Εκλέχτηκε γερουσιαστής Χαλκιδικής και έφορος των σχολείων Θεσσαλονίκης και του Παπάφειου Ορφανοτροφείου.
Πέθανε από καρδιακή προσβολή τον Μάιο του 1933, στη Μονή Αγίας Αναστασίας κατά τη διάρκεια γεύματος με τους μοναχούς. Ο τάφος του σώζεται στο κοιμητήριο της Ευαγγελίστριας.
Από το φύλλο της THESSNEWS #94 (24/02/2018-25/02/2018)
