Τα εντυπωσιακά ψηφιδωτά στον σταθμό Αγίας Σοφίας, οι θησαυροί του 4ου και 7ου αιώνα και τα συγκλονιστικά ευρήματα από τις εργασίες του μετρό στην Θεσσαλονίκη σε ένα πλούσιο φωτορεπορτάζ.
Μοναδικού κάλλους ψηφιδωτά έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στη νότια είσοδο του μετρό Αγίας Σοφίας στη Θεσσαλονίκη.
Τα ψηφιδωτά βρέθηκαν κάτω από τη μαρμαρόστρωτη ημικυκλική πλατεία του 6ου αιώνα μ.Χ., που αφαιρέθηκε για να επανατοποθετηθεί στη συνέχεια. Κάτω από την πλατεία αποκαλύπτεται η προγενέστερη φάση κατοίκησης της πόλης, με τα υπέροχα ψηφιδωτά να διατηρούνται σε αρκετά καλή κατάσταση. Τα μοναδικά μωσαϊκά κοσμούσαν μάλλον αστική κατοικία – Villa Urbana-, χαρακτηριστικό των μεγαλόπρεπων κατοικιών των Ρωμαίων αξιωματούχων που μετοίκησαν στη Θεσσαλονίκη, κέντρο τότε της τετραρχίας Δοκλητιανού- Γαλέριου- Μαξιμιανού- Κωνστάντιου Χλωρού.
Τα ευρήματα
Τα εντυπωσιακά ψηφιδωτά ανάγονται στις αρχές του 4ου αιώνα και φέρουν γεωμετρικά σχέδια, πολύχρωμα μοτίβα και ένα μετάλλιο που αναπαριστά μια γυναίκα καθιστή – το πρόσωπό της έχει καταστραφεί – να κρατά στα χέρια της ένα μωρό. Μεταξύ αυτών η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως και πολλά κινητά ευρήματα της καθημερινής ζωής της αρχαίας Θεσσαλονίκης.
Μια πόλη κάτω από την πόλη
Η Πολυξένη Αδάμ –Βελένη , προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων πόλης, τόνισε στο Ράδιο Θεσσαλονίκη τη σημαντικότητα των ευρημάτων και στις 2 εισόδους του μετρό Αγίας Σοφίας.
«Το 168 μ.Χ. μπορεί η Ελλάδα να κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, κατακτήθηκαν όμως οι Ρωμαίοι από το πνεύμα του Ελληνισμού. Οι Ρωμαίοι εξελληνίστηκαν και αυτό διαπιστώνεται από τα χιλιάδες ευρήματα εκείνης της περιόδου. Η Θεσσαλονίκη στο τέλος του 3ου αιώνα, αρχές του 4ου, γίνεται πρωτεύουσα ενός τμήματος της τετραρχίας. Το ελληνικό κομμάτι ήταν όλα τα βαλκάνια μαζί με τη Μικρά Ασία και έδρα αυτού του κομματιού της τετραρχίας είναι η Θεσσαλονίκη. Τότε η πόλη αποκτά υποδομές, δημόσια κτήρια και ένα τεράστιο ανάκτορο που ξεκινάει από τη Ροτόντα και φτάνει ως την πλατεία Ναυαρίνου, το γνωστό Γαλεριανό ανάκτορο, το οποίο δεν ήταν μόνο ενδιαίτημα του αυτοκράτορα, αλλά και διοικητήριο. Τα ευρήματα που έχουν βρεθεί δείχνουν ότι η Θεσσαλονίκη είναι μια λαμπρή πόλη και παρατηρείται μια μεγάλη πολεοδομική ανασυγκρότηση που αποκαλύπτεται στους δύο σταθμούς, Αγίας Σοφίας και Βενιζέλου. Τα ψηφιδωτά που αποκαλύφθηκαν στον σταθμό Αγίας Σοφίας πιθανόν είναι από μεγάλη πολυτελή κατοικία, ή πολύ πιθανόν να πρόκειται για δημόσιο κτήριο».
Το κρηναίο οικοδόμημα
Λίγο πιο βόρεια από τα εκπληκτικά ευρήματα του νότιου σταθμού Αγίας Σοφίας, αποκαλύφθηκε το μνημειώδες κρηναίο οικοδόμημα (δεξαμενή).
Το κρηναίο οικοδόμημα βρίσκεται στη βόρεια είσοδο και βρίσκεται σε επαφή με τη βόρεια οικοδομική γραμμή Decumanus Maximus (σημερινή Εγνατία οδός) και στα ανατολικά της στοάς της μαρμαρόστρωτης σιγμοειδούς πλατείας. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, πρόκειται για ένα ιδιαίτερα σημαντικό μνημείο που ανήκει στον τύπο νυμφαίου (τύπος ρωμαϊκού κτίσματος).
Το μνημειακό οικοδόμημα δέσποζε σε κομβικό σημείο της πόλης, ήταν διώροφο και στολισμένο με κόγχες που φιλοξενούσαν αγάλματα όπως και τα σημαντικά νυμφαία της Κωνσταντινούπολης και της Αντιόχειας και φαίνεται ότι ήταν η κύρια κρήνη στην καρδιά της πόλης.
Τοπόσημο
Πρόκειται για ένα μνημείο που δέχτηκε αλλεπάλληλες κατασκευαστικές φάσεις από τον 4ο έως τον 7ο αιώνα μ.Χ, διαστάσεων 15,45 Χ 1,80μ. και ύψους 2,84μ. Αρχικά το οικοδόμημα είχε ευθύγραμμη πρόσοψη και αργότερα πήρε τη μορφή Π με ορθοστάτες αποτελούμενους από εντυπωσιακά ανάγλυφα φατνώματα. Το νυμφαίο αποκαλύφθηκε μερικώς ως προς το ύψος, διότι είναι εγκλωβισμένο μέσα σε μεταγενέστερες βυζαντινές τοιχοποιίες.
Στο ίδιο σημείο οι εργασίες για τον σταθμό του μετρό έφεραν στο φως και ένα ακέφαλο αγαλματίδιο μικρών διαστάσεων.
Ύστερα από γνωμοδότηση του ΚΑΣ, το κρηναίο οικοδόμημα θα αποσπαστεί και θα επανατοποθετηθεί στην ίδια θέση, θα είναι ορατό από τους επισκέπτες του σταθμού, έτσι ώστε να αποτελέσει τοπόσημο για την πόλη της Θεσσαλονίκης.
Θησαυρός για το αύριο της Θεσσαλονίκης
Σε ημερίδα που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πόλης και η ΑΤΤΙΚΟ Μετρό Α.Ε με θέμα «Και Αρχαία και Μετρό», παρουσιάστηκαν τα εξαιρετικά ευρήματα από τις ανασκαφές κατά τη διάρκεια των εργασιών του μετρό στους σταθμούς της Θεσσαλονίκης.
Άγνωστος οικισμός
Στο αμαξοστάσιο της Πυλαίας στον σταθμό Φλέμινγκ, αποκαλύφθηκε το 2012, κατά τη διάρκεια των εκσκαφών, το προκασσάνδρειο πόλισμα του 4ου αιώνα π.Χ. Σε έκταση 31 στρεμμάτων αποκαλύφθηκε τμήμα της πόλης, η οποία ήταν οργανωμένη με το ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα στα πρότυπα των μεγάλων πόλεων της Μακεδονίας, Ολύνθου και Πέλλας.
Σημαντικό εύρημα αποτελεί και το νεκροταφείο ρωμαϊκών χρόνων (2ος -4ος αιώνας μ.Χ.) που ερευνήθηκε στα όρια του σταθμού Φλέμινγκ και αποκαλύπτει πτυχές ενός άγνωστου μέχρι τώρα οικισμού στις παρυφές της αρχαίας Θεσσαλονίκης.
Αμαξοστάσιο Πυλαίας, τμήμα της προκασσάνδρειας πόλης, 5ος-4ος αι. π.Χ.
Σταθμός Φλέμινγκ, τμήμα νεκροταφείου ρωμαϊκών χρόνων.
Ταφικά μνημεία
Κατά τις εργασίες του μετρό Θεσσαλονίκης στους σταθμούς Σιντριβάνι, Διασταύρωση Τροχιογραμμών και Πανεπιστήμιο, η αρχαιολογική έρευνα αποκάλυψε μεγάλο τμήμα του ανατολικού νεκροταφείου της πόλης, όπως επίσης και τρίκλιτη κοιμητηριακή Βασιλική στη θέση παλαιότερου κτηρίου με ψηφιδωτά δάπεδα. Συγκεκριμένα έφερε στο φως χιλιάδες ταφικά μνημεία (3000), τα οποία ήρθαν να εμπλουτίσουν τη μέχρι τώρα γνώση μας για την οργάνωση και τη συνεχή χρήση του χώρου από την ελληνιστική περίοδο έως και την ύστερη αρχαιότητα.
Σταθμός Σιντριβάνι. Βασιλική και τετράπλευρο κτίσμα
Σταθμός Σιντριβάνι. Χρυσό στεφάνι από τάφο, τέλη 4ου -αρχές 3ου αι π.Χ.
Decumamus – Cardo
Στον σταθμό Αγίας Σοφίας και στον σταθμό Βενιζέλου αποκαλύφθηκε η οργάνωση του αστικού χώρου από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης ως το τέλος της όψιμης αρχαιότητας. Δρόμοι, κάθετοι μεταξύ τους, διαμορφώνουν οικοδομικές νησίδες με κτίσματα οικιστικής και εργαστηριακής χρήσης.
Σταθμός Αγίας Σοφίας. Οικοδομική νησίδα ελληνιστικών χρόνων
Σταθμός Αγίας Σοφίας, Βόρεια Είσοδος. Κρηναίο οικοδόμημα/Νυμφαίο
Σταθμός Αγίας Σοφίας, Νότια Είσοδος. Μαρμαρόστρωτη πλατεία
Σταθμός Βενιζέλου. Ο decumanus maximus
Βυζαντινή περίοδος
Στους ίδιους σταθμούς, Αγίας Σοφίας και Βενιζέλου, αποκαλύφθηκε η κεντρική χαλικόστρωτη οδός των βυζαντινών χρόνων, στο ίχνος του παλαιότερου decumanus maximus με μέσο πλάτος 5,5 έως 6,5μ. Οι νησίδες από λασπόκτιστα κτήρια κατέλαβαν τον δημόσιο χώρο, τα πεζοδρόμια και τις στοές της ύστερης αρχαιότητας.
Πρόκειται για εργαστήρια και καταστήματα μιας αγοράς όπου παράγονταν κοσμήματα, είδη μεταλλοτεχνίας, υαλουργίας, κεραμικά κ.ά. Πλινθόκτιστες κατασκευές, κλίβανοι, πάγκοι εργασίας μαζί με εργαλεία, μήτρες κατασκευής κοσμημάτων, ημιτελή κεραμικά, τριποδίσκους πιστοποιούν την παραγωγική χρήση των χώρων σε όλη τη διάρκεια της βυζαντινής περιόδου.
Σταθμός Αγίας Σοφίας_βόρειο κέλυφος,_βυζαντινή αγορά
Σταθμός Βενιζέλου_αεροφωτογραφία,_η διασταύρωση της οθωμανικής περιόδου
Σταθμός Αγίας Σοφίας, μπουκαλάκια φαρμακείου από το στρώμα της πυρκαγιάς του 1917
Η νεκρόπολη
Η δυτική νεκρόπολη της Θεσσαλονίκης και ο περιαστικός χώρος έρχονται στο φως από τις εργασίες του μετρό στον σταθμό Δημοκρατίας, στη διακλάδωση Σταυρούπολης και στον Νέο Σιδηροδρομικό Σταθμό.
Η ανασκαφή στον σταθμό και τις εισόδους της Πλατείας Δημοκρατίας, στις παρυφές της νεκρόπολης, λίγα μόλις μέτρα έξω από τα δυτικά τείχη, έφερε στο φως, εκατέρωθεν του δρόμου που οδηγούσε από την ύπαιθρο χώρα στη Χρυσή Πύλη, μεγάλα συγκροτήματα κρατικών αποθηκών κρασιού και λαδιού (πιθεώνας) και εργαστηρίων της ύστερης αρχαιότητας. Πάνω στα ερείπια του πιθεώνα, ιδρύθηκε τον 5ο αι. ναός τετράγωνης κάτοψης με ταφικό πρόσκτισμα, αποθήκες και εργαστήρια.
Σταθμός Νέου Σιδηροδρομικού Σταθμού. Κτερίσματα (ειδώλια, κοσμήματα, πήλινα και χάλκινα αγγεία) ελληνιστικής ταφής.
Σταθμός Δημοκρατίας, Βόρειο και Νότιο Ήμισυ. Γενική άποψη. Ο ναός του 5ου αι. με τα προσκτίσματα και τις βοηθητικές εγκαταστάσεις του και στα δυτικά ταφικά σύνολα σε πυκνή διάταξη.
Σταθμός Δημοκρατίας, Βόρεια και Νότια Είσοδος, Αεροφωτογραφία. Ερείπια αποθηκών και εργαστηρίων της ύστερης αρχαιότητας, εκατέρωθεν του δρόμου που οδηγούσε στη Χρυσή Πύλη.
Από το φύλλο της THESSNEWS #94 (24/02/2018-25/02/2018)
